Սպինա բիֆիդա

Սպինա բիֆիդան նյարդային խողովակի բնածին արատների շարքից է: Նյարդային խողովակը սաղմնային կառույց է, որը զարգանալով կազմում է պտղի ուղեղը, ողնաշարը և դրանց հարակից հյուսվածքները: Սովորաբար նյարդային խողովակը ձևավորվում է հղիության վաղ ժամկետներում և փակվում է բեղմնավորումից հետո 28-րդ օրը:

Այս հիվանդության դեպքում նյարդային խողովակի մի մասը չի հասցնում զարգանալ կամ ճիշտ կերպ փակվել և առաջացնում է ողնաշարի և դրա ոսկրերի արատներ: Սպինա բիֆիդան արտահայտվում է ծանրության տարբեր աստիճաններով: Եթե պահանջվում է բուժում, այն իրականացվում է վիրահատական եղանկաով, թեև միշտ չէ, որ այն օգնում է ամբողջությամբ լուծել խնդիրը:

Դիտեք բժշկական անիմացիան՝ Ի՞նչ է սպինա բիֆիդան

Սպինա բիֆիդան արտահայտվում է 3 ձևով:

Սպինա բիֆիդա օկուլտա

Սա ամենամեղմ ձևն է, որի դեպքում առաջանում է ողնաշարի ոսկրերից մեկի կամ մի քանիսի միջև հեռավորություն կամ անցք: Այս դեպքում սովորաբար նյարդերը չեն ախտահարվում, այդ պատճառով այն ընթանում է առանց ախտանշանների, և երեխան չի ունենում նյարդաբանական խնդիրներ: Սպինա բիֆիդան հնարավոր է տեսանելի լինի նորածնի մաշկին՝ ողնաշարի գոտկային շրջանում: Օրինակ այդ հատվածում հնարավոր է դիտվի՝

• ոչ բնական մազածածկույթ,
• ճարպի կուտակում,
• փոքրիկ գոյացություն կամ խալ:

Շատ դեպքերում մարդիկ չեն էլ իմանում, որ ունեն այս հիվանդությունը մինչև այն պատահմամբ չի հայտնաբերվում ողնաշարի ռենտգեն հետազոտության արդյունքում:

Մենինգոցելե (ուղեղաթաղանթի ճողվածք)

Սա հազվադեպ հանդիպող տեսակ է, որի դեպքում ողնաշարի ոսկրերի հարակից պաշտպանիչ մեմբրանները ճնշում են և դուրս գալիս միջողային տարածություն: Քանի որ ողնաշարը զարգացած է, այդ մեմբրանները հնարավոր է վիրահատական եղանակով հեռացնել՝ առանց վնասելու նյարդերը:

Միելոմենինգոցելե

Հայտնի է նաև որպես բաց սպինա բիֆիդա, ամենածանր ձևն է: Այս դեպքում ողնաշարային խողովակը բաց է մնում ստորին կամ միջին մի քանի ողերի շրջանում: Դրա պատճառով և՛ ողնաշարային խողովակը, և՛ մեմբրանները ծննդաբերության ժամանակ դուրս են ցցվում և առաջացնում պարկանման գոյացություն երեխայի մեջքին: Երբեմն այն ծածկված է լինում մաշկով, բայց սովորաբար հյուսվածքներն ու նյարդերը բաց են լինում և մեծանում է կյանքին սպառնացող վարակների առաջացման վտանգը: Դիտվում են նյարդային խանգարումներ, այդ թվում`

• ոտքերի մկանային թուլություն, երբեմն պարալիզ,
• աղիքային և միզասեռական խնդիրներ,
• ցնցումներ,
• օրթոպեդիկ խնդիրներ՝ ոտքերի դեֆորմացում, անհավասար ազդրեր և ծուռ ողնաշար (սկոլիոզ):

Սպինա բիֆիդայի առաջացման պատճառներն առ այսօր հստակ պարզված չեն: Ենթադրվում է, որ նրա առաջացման հիմքում ընկած են ժառանգականության, ինչպես նաև արտաքին որոշ գործոններ, օրինակ՝ ընտանիքում նյարդային խողովակի արատների պատմություն կամ ֆոլաթթվի անբավարարություն:

Վտանգի գործոններ

Ըստ մասնագետների՝ սպինա բիֆիդան հաճախ հանդիպում է հետևյալ դեպքերում․

• Սպիտակամաշկ ազգեր։
• Առավելապես աղջիկների դեպքում։
• Եթե մայրը կամ առաջին երեխան ունեցել է սպինա բիֆիդա։
• Ֆոլաթթվի անբավարարության պարագայում: Ֆոլատը՝ վիտամին B9-ի բնական ձևը, շատ կարևոր է ապագա փոքրիկի առողջ զարգացման համար: Դրա արհեստական ձևը կոչվում է ֆոլաթթու, հասանելի է հավելումների և որոշ հարստացված մթերքների տեսքով: Ենթադրվում է, որ որոշակի դեղամիջոցներ, օրինակ հակացնցումային, հղիության ընթացքում ընդունելիս փոխազդում են օրգանիզմում ֆոլատի և ֆոլաթթվի ներծծման հետ՝ մեծացնելով սպինա բիֆիդայի առաջացման վտանգը:
• Մեծ է վտանգը նաև այն դեպքերում, երբ մայրիկն ունի դիաբետ, երբ արյան մեջ շաքարի մակարդակը բարձր է:
• Գիրությունը նույնպես մեծացնում է նյարդային խողովակի արատների վտանգները:

Ինչպես արդեն նշվեց, սպինա բիֆիդան հնարավոր է չառաջացնի ախտանշաններ, իսկ բարդացումների դեպքում հնարավոր է առաջանան՝

• ֆիզիկական և նյարդաբանական խնդիրներ,
• հիդրոցեֆալիա՝ ուղեղում հեղուկի կուտակում,
• մենինգիտ՝ ուղեղի հարակից հյուսվածքների բորբոքում,
• երեխաներն ավելի մեծ տարիքում հնարավոր է ունենան սովորելու անկարողություններ, ուշադրության կենտրոնացման խանգարում, բանավոր խոսքի, լեզուների ընկալման դժվարություններ,
• հնարավոր է նաև առաջանան մաշկային խնդիրներ, միզուղիների վարակներ, ստամոքսաղիքային տրակտի խանգարումներ և այլն:

Հղիության ընթացքում նախածննդյան սկրինինգ է կատարվում պարզելու համար սպինա բիֆիդայի և այլ բնածին արատների առկայությունը: Սակայն թեստն այնքան էլ արդյունավետ չէ, քանի որ դրական պատասխանների դեպքում հավանականություն կա առողջ երեխա ունենալու, իսկ բացասական պատասխանի դեպքում միևնույն է դեռ վտանգներ կան:

Բժիշկը սովորաբար նշանակում է արյան հետազոտություն ալֆա ֆետոպրոտեինը ստուգելու համար, որը հնարավորություն է տալիս պարզել միելոմենինգոցելեն: Այս պրոտեինն արտադրում է պտուղը, և ընկերքի միջով այն ներթափանցում է մայրիկի արյան հոսք, սակայն դրա մակարդակը չպետք է բարձր լինի: Շատ բժիշկներ սպինա բիֆիդայի ախտորոշման համար նպատակահարմար են համարում ուլտրաձայնային հետազոտությունը: Այն անվնաս է մայրիկի և պտղի համար ու բավականին արդյունավետ է:

Ախտորոշման մեկ այլ տարբերակ է ամնիոցենտեզը, երբ պտղապարկից հեղուկի նմուշ է վերցվում հատուկ ասեղի օգնությամբ: Եթե այդ նմուշում բարձր է ալֆա ֆետոպրոտեինի մակարդակը, ապա դա վկայում է սպինա բիֆիդայի առկայության մասին։ Քանի որ այդ դեպքում երեխայի ողնաշարի շրջապատող մաշկը բացակայում է, ալֆա ֆետոպրոտեինը թափանցում է պտղաջրի մեջ:

Սպինա բիֆիդա օկուլտան սովորաբար բուժում չի պահանջում, իսկ մենինգոցելեի դեպքում վիրահատություն է կատարվում, ողնաշարի դուրս ցցված հյուսվածքների կարգավորում և բաց հատվածի փակում: Միելոմենինգոցելեն նույնպես վիրահատական միջամտություն է պահանջում, որը սովորաբար կատարում են ծնունդից հետո 24-48 ժամվա ընթացքում: Շտապ վիրահատությունը կօգնի խուսափել վարակների առաջացման վտանգից: Հնարավոր է նաև կատարվի նախածննդյան վիրահատություն:

Միելոմենինգոցելեյի դեպքում մեծամասամբ պտուղը հետույքային առաջադրությամբ է լինում, իսկ սա նշանակում է, որ պահանջվելու է կեսարյան հատում:

Նյարդային խողովակի արատները կանխելու համար անհրաժեշտ է դեռ հղիության պլանավորման փուլում սկսել խմել ֆոլաթթու, ինչը պետք է շարունակել նաև հղիության ընթացքում: Սա լավագույն բանն է, որ կարող է անել ապագա մայրիկը: Բացի հավելումներից կօգնի նաև առողջ սննդակարգը, որում պետք է ներառել ֆոլատով հարուստ մրգեր ու մթերքներ, այդ թվում լոբազգիներ, ցիտրուսային մրգեր, հավկիթի դեղնուց, կանաչ տերևավոր բանջարեղեն և այլն:

Կարդացեք՝ Ո՞ր մթերքներն են ֆոլաթթու պարունակում