Էնդոմետրիոզ

Էնդոմետրիոզ

Էնդոմետրիոզը հորմոնային խանգարումներով, ժառանգական նախատրամադրվածությամբ պայմանավորված, իմունակախյալ հիվանդություն է, որին հատուկ է բջջային ակտիվությամբ օժտված էկտոպիկ (արգանդի լորձաթաղանթի արտատեղակայում) էնդոմետրիումը և դրա գերաճը: Վերարտադրողական տարիքի կանանց շրջանում հանդիպող գինեկոլոգիական հիվանդությունների շարքում էնդոմետրիոզի տեսակարար կշիռն աճում է: Թանկարժեք և ոչ այնքան արդյունավետ բուժումը, վերարտադրողական տարիքի կանանց շրջանում բարձր հիվանդացությունը, ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունն ու գերհույզերը պայմանավորում են էնդոմետրիոզի արդիականությունը:

Էնդոմետրիոզի համաճարակաբանությունը

Էնդոմետրիոզը հանդիպում է ամեն տարիքում: Էնդոմետրիոզով տառապում է կանանց մինչև 10%-ը: Առավել հաճախ դիտվում է սեռական օրգանների (գենիտալ) էնդոմետրիոզ, հիվանդների 6- 8%-ի շրջանում հայտնաբերում են էնդոմետրիոզի արտասեռական ձևերը: Լապարասկոպիայի տվյալները հավաստում են, որ բազմածին կանանց, իրենց կամքով ամլացման ենթարկված անձանց շրջանում արտաքին էնդոմետրիոզը բացակայում է կամ, ծայրահեղ դեպքում, խիստ հազվադեպ է հանդիպում:

Էնդոմետրիոզի կանխարգելումը

Էնդոմետրիոզի կանխարգելման եղանակները ամբողջովին մշակված չեն: Քննարկվում են վերարտադրողական իրականացված գործառույթի դերը, դեռահասների դաշտանային ցիկլի խանգարումների կանխարգելումն ու ժամանակին բուժումը, սակայն ապացուցողական բժշկության տեսանկյունից հավաստի ապացույցները խիստ աղքատիկ են: Էնդոմետրիոզի զարգացման հավանականությունը նվազում է ամլացման նպատակով կատարված արգանդափողերը կապելուց հետո, հնարավոր է` ի հաշիվ դաշտանային արյան հետհոսքի բացակայության: Արգանդի էնդոմետրիոզի հաճախականությունը կարելի է նվազեցնել գործիքներով իրականացվող վիժումների կանխարգելմամբ, ախտորոշիչ քերումների, հիստերոսալպինգոգրաֆիայի և ներարգանդային այլ վտանգավոր միջամտությունների հաճախականության նվազեցմամբ:

Սկրինինգը

Էնդոմետրիոզի համար սկրինինգ մշակված չէ: Որոշ հեղինակներ ընդունում են, որ խորացված հետազոտության ենթակա են բոլոր այն կանայք, ովքեր տառապում են կոնքի կայուն ցավային համախտանիշով, անպտղությամբ, ձվարանի կրկնվող կիստաներով, դաշտանի խանգարումներով: Կարելի է հետազոտել ուռուցքային մարկերների (մանավանդ СА125) մակարդակը, սակայն դրանց բարձրացումը բնորոշ չէ:

Տեսակները

Ավանդական գենիտալ էնդոմետրիոզը լինում է արտաքին (արգանդից դուրս) և ներքին (արգանդի ներսում) տեղակայման: Արտաքին էնդոմետրիոզին են դասվում ձվարանների, արգանդափողերի, կոնքային որովայնամզի, հեշտոց-ուղիղաղիքային միջնապատի և հեշտոցի էնդոմետրիոզը: Ներքին էնդոմետրիոզ համարվում է արգանդի ներսում եղած ախտահարումը (ադենոմիոզ): Արտագենիտալ էնդոմետրիոզն իր տեղակայմամբ կապված չէ սեռական օրգանների հետ և կարող է ախտահարել ամեն օրգան ու հյուսվածք, սակայն արտագենիտալ էնդոմետրիոզի որոշ նկարագրությունների հավաստիությունը դեռևս վիճահարույց է: Ախտորոշման և բուժման ներվիրաբուժական եղանակները հնարավորություն են ընձեռում բացահայտել արտագենիտալ էնդոմետրիոզի փոքր ձևերը, երբ օջախի տրամագիծը 5մմ-ը չի գերազանցում, բայց որովայնամզում կան սպիական փոփոխություններ: Գործընթացի արտահայտվածության և կլինիկական պատկերի համապատասխանություն չի դիտվում:

Կախված էնդոմետրիանման հետերոտոպիաների տեղակայումից` տարբերում են գենիտալ էնդոմետրիոզ և արտագենիտալ:

Ենթադրվում է, որ էնդոմետրիումը որովայնի խոռոչ ընկնելու մեխանիզմը վճռական նշանակություն չունի, քանզի դաշտանային արյան հետհոսքը տարբեր հետազոտությունների տվյալներով դիտվում է նաև առողջ կանանց 15–20%-ի շրջանում: Ապացուցված է իմունընկճման փաստը` բնածին քիլերների ընկճման հաշվին և անոթային էնդոթելի աճման գործոնի ու մետաղապրոտեինազների խտության կտրուկ բարձրացումը, ինչը խաթարում է էնդոմետրիանման հետերոտոպիաներում արտաբջջային մատրիքսը:

Էնդոմետրիոզի օջախներում ընկճված է ապոպտոզը, բարձացած է արոմատազների խտությունը, որոնք ավելացնում են էստրադիոլի նախորդ ածանցյալների ձևափոխությունն էստրադիոլի: Հնարավոր է, որ այդ բոլոր մեխանիզմներն իրականացվում են ժառանգական նախատրամադրվածության ֆոնում: ԱՆպտղության պատճառն Էնդոմետրիոզի դեպքում կարող է լինել չձվազատված ֆոլիկուլի լյուտեինացման համախտանիշը, որովայնամզային մակրոֆագերի կողմից սպերմայի ֆագոցիտոզը, լյուտեոլիզը: Անպտղության պատճառն Էնդոմետրիոզի դեպքում պարզված չէ:


Էնդոմետրիոզի կլինիկական պատկերը

էնդոմետրիոզի տարբեր ձևերի ժամանակ կլինիկական պատկերն սկզբունքորեն տարբեր է: Կոնքային որովայնամզի, ձվարանների, արգանդափողերի, հեշտոց-ուղիղաղիքային միջնապատի էնդոմետրիոզի դեպքում հիմնական գանգատը կոնքի մշտական ցավն է, որը չի անցնում անհիմն անցկացրած հակաբորբոքային ու հակաբիոտիկային բուժումից, սաստկանում է սեռական հարաբերության և դաշտանի ժամանակ` հաճախ կնոջը դարձնելով անաշխատունակ:

Սեռական հարաբերությանն ուղեկցող ցավերի պատճառով կնոջն ստիպում են խուսափել սեռական կյանքով ապրելուց: Ոմանք կարող են միզարձակության խանգարումներ ունենալ, բայց լապարասկոպիայի ժամանակ բացահայտվում է կոնքի որովայնամզի, ոչ թե միզապարկի էնդոմետրիոզ: Էնդոմետրիոզի օջախների արմատական հեռացումը կարող է ավարտվել լիարժեք ապաքինմամբ:

Հեշտոց-ուղիղաղիքային միջնապատի էնդոմետրիոզը կարող է աճել դեպի հեշտոցի հետին պատը, որը երևում է հայելիներով զննելիս՝ կապտավուն օջախների տեսքով: Էնդոմետրիոզին հատուկ նշան է անպտղությունը: Փոքր ձևերի դեպքում կլինիկական որևէ այլ դրսևորում կարող է և չլինել: Արգանդի Էնդոմետրիոզը դրսևորում է հիմնականում դաշտանային ցիկլի խանգարումներով` մասնավորապես հաճախակի ու առատ դաշտաններով, որոնք հիվանդի սակավարյունության պատճառ կարող են լինել:

Հիվանդների 40%-ի շրջանում հայտնաբերվում է էնդոմետրիումի գերաճ: Հնարավոր են միջդաշտանային արյունահոսություններ: Սեռական հարաբերության ժամանակ դիտվող արյունը արգանդի պարանոցի Էնդոմետրիոզի նշան է:

Արտագենիտալ ձևերն արտահայտվում են արյունախխմամբ, որովայնի խոռոչի կպումային հիվանդությամբ, պորտից, միզապարկից, ուղիղ աղիքից եկող արյունային արտադրությամբ` մանավանդ նախադաշտանային փուլում:

Էնդոմետրիոզի ախտորոշումը

Անամնեզ։ Ձվարանի ուռուցքով հիվանդի ընտանեկան անամնեզը հավաքելիս հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել հարազատների շրջանում էնդոմետրիոզի առկայությանը: Հիվանդից պետք է մանրակրկիտ անամնեզ հավաքել սեռական կյանքի վերաբերյալ` հատուկ ուշադրություն դարձնելով ապարդյուն բուժված «բորբոքումներին»:

Լաբորատոր հետազոտություններ

Յուրահատուկ լաբորատոր ախտորոշում մշակված չէ:

Գործիքային հետազոտություններ

Ռենտգենաբանական եղանակներ։ Ադենոմիոզի ախտորոշման գործում հիստերոգրաֆիան չի կորցրել իր արդիականությունը: Հետազոտությունը կատարվում է դաշտանային ցիկլի 5-7-րդ օրը` ջրալույծ հակադրիչով: Ռենտգենյան պատկերում երևում են ուրվագծերից դուրս ստվերներ: Համակարգչային շերտագրումը որոշակի տեղեկություն է տալիս` ախտահարման սահմանները պարզելու իմաստով: Արդի պատկերացումներով էնդոմետրիոզի ախտորոշման դեպքում ՄՌՇ-ն մեծ օժանդակություն կարող է ցուցաբերել:

Ախտորոշման ժամանակ լայնորեն օգտվում են ՈւՁՀ-ից: Ձվարանի էնդոմետրիումային բշտերի համար մշակված են հստակ չափանիշներ: Դրանց հատուկ է կարծր պատյանը, 10-12 սմ չափը, հիպերէխոգեն պարունակությունը` մանրդիսպերսային կախույթի տեսքով: Արգանդի էնդոմետրիոզի ժամանակ հայտնաբերում են միոմետրիումում (մկանային շերտում) բարձր էխոգենության տեղամասեր, միոէնդոմետրիումի սահմանների անհամաչափություն ու ատամնավորվածություն, մինչև 5 մմ տրամագծով կլոր, ոչ էխոգեն ներառումներ, հանգուցավոր ձևի դեպքում` մինչև 30 մմ տրամագծով հեղուկի պարունակությամբ խոռոչներ:

Էնդոսկոպիկ հետազոտություններ

Կոլպոսկոպիան հնարավորություն է ընձեռում ճշգրտորեն ախտորոշել արգանդի պարանոցի էնդոմետրիոզը: Հիստերոսկոպիայի օգնությամբ հստակեցնում են էնդոմետրիոիդ ուղիները, պատերի կոպիտ ուրվագծերը` խորդուբորդությունների տեսքով: Լապարասկոպիան ախտորոշիչ եղանակներից վաղուց արդեն վերածվել է վիրաբուժական մուտքի ձևի, սակայն մասամբ որովայնամզի էնդոմետրիոզի վերջնական ախտորոշումը հնարավոր է միայն վիրահատման ժամանակ`որոշելով ռազմավարությունը:

Արտաքին էնդոմետրիոզի վերջնական ախտորոշումը դրվում է սովորաբար թե՛ ախտորոշիչ, թե՛ բուժիչ նպատակով կատարվող լապարասկոպիայի ժամանակ, այսինքն` վերածվում է վիրահատական մուտքի եղանակի: Ստամոքսաղիքային էնդոմետրիոզի դեպքում դժվար է գերագնահատել գաստրոսկոպիայի և կոլոնոսկոպիայի նշանակությունը:

Էնդոմետրիոզի բուժումը

Բուժման նպատակները։ Վերարտադրողական տարիքում բուժման նպատակը վերարտադրողական գործառույթի վերականգնումն է, նախա և հետդաշտանադադարային շրջանում` ախտահարված հյուսվածքի արմատական հեռացումը, կյանքի որակի բարելավումը:

Էնդոմետրիոզի բուժման եղանակները։ 1. Դեղորայքային (թույլատրվում է նշանակել ներքին ընդունման զուգորդված հակաբեղմնավորիչներ` ՆԶՀ, հնարավոր է նաև հորմոնային պարունակությամբ ներարգանդային, ինչպես նաև հակագոնադոտրոպինային հակաբեղմնավորիչների, օրինակ` դանազոլի կիրառումը):
2. Վիրաբուժական (էնդոմետրիումային հետերոտոպիաների այրում կամ հեռացում, էնդոմետրիոիդ կիստաների հեռացում):

PRP թերապիայի դերը գինեկոլոգիայում

PRP թերապիայի դերը գինեկոլոգիայում

Այս թերապիայի դերը շատ մեծ է նաև գինեկոլոգիայում

Դաշտանային ցիկլից դուրս արյունային արտադրության պատճառները

Դաշտանային ցիկլից դուրս արյունային արտադրության պատճառները

Դաշտանային ցիկլից դուրս արյունային արտադրությունը կամ միջցիկլային արյունահոսությունը…

Միրենա  հակաբեղմնավորիչ  ներարգանդային պարույր

Միրենա հակաբեղմնավորիչ ներարգանդային պարույր

Mirena-ն հորմոնալ ներգանդային պարույր է…

Սեռական հարաբերությունները սեռավարակով վարակված լինելու ժամանակ

Սեռական հարաբերությունները սեռավարակով վարակված լինելու ժամանակ

Սեռական հարաբերությունները սեռավարակներով (ՍՎՎ) վարակված լինելու ժամանակ կարող են առաջացնել …