Ձվարանի կիստայի առաջացման պատճառները և բուժումը
Ձվարանի կիստան լայնորեն տարածված մի խնդիր է (կանոնավոր դաշտանային ցիկլ ունեցող կանանց 30%-ը, անկանոն դաշտանային ցիկլ ունեցող կանանց 50%-ը): Դաշտանադադարի սկսվելուց հետո կիստաների տարածվածությունը նվազում է մինչև 6%-ի: Առաջացման պատճառները բազմաթիվ են, իսկ այ ախտանշաններ որպես այդպիսին կարող են չլինել, այդ պատճառով էլ հնարավոր չէ այն ինքնուրույն հայտնաբերել. սովորաբար հայտնաբերվում է պատահմամբ, ուլտրաձայնային հետազոտության ընթացքում: Ուստի ցանկալի է պարբերաբար այցելել գինեկոլոգի և կանխարգելիչ զննում անցնել:
Առաջացման հիմնական պատճառներն են՝ ֆոլիկուլագենեզի խանգարումը, հորմոնալ խանգարումները, հիպոթիրեոզը, դաշտանային ցիկլի խանգարումները, հղիության արհեստական ընդհատումը, էնդոկրինային խանգարումները և ալյն:
Հիպոթալամահիպոֆիզային համակարգի ղեկավարմամբ առողջ ձվարանն արտադրում է հորմոններ, որոնք կարգավորում են ֆոլիկուլի հասունացումը և դեղին մարմնի կազմավորումը: Մինչև դաշտանային ցիկլի 14-16-րդ օրը ֆոլիկուլն աճում է՝ արտադրելով էստրոգեն, ինչից հետո պայթում է և ձվաբջիջը դուրս է գալիս (ձվազատում): Եթե ֆոլիկուլը չի պայթում, նրա տեղում ֆոլիկուլային կիստա է ձևավորվում: Պայթած ֆոլիկուլի տեղում ձևավորվում է դեղին մարմին, որը պրոգեստերոն է արտադրում: Եթե դեղին մարմինը հետզարգացում չի ապրում, ձևավորվում է ձվարանի դեղին մարմնի կիստա: Այն չափսով կարող է հասնել 10-12սմ-ի: Մուցինոզային կիստաները լի են լորձով և կարող են հասնել մեծ չափերի: Էնդոմետրիոիդային կիստաներին հատուկ է էնդոմետրիանման օջախների առկայությունը: Մուցինոզային և էնդոմետրիոիդային կիստաները կարող են վերածվել չարորակ ուռուցքների:
Էնդոմետրիոիդային կիստաների դեպքում հիմնական ախտանշանը որովայնի ստորին հատվածի մշտական ցավն է, որն ուժգնանում է դաշտանի նախօրեին և ընթացքում: Այս տեսակի կիստաները հաճախ ուղեկցվում են փոքր կոնքի օրգանների կպումներով, ինչը հանգեցնում է աղիների և միզապարկի աշխատանքի խանգարման (փորկապություն, հաճախակի միզարձակում): Էնդոմետրիոդ կիստաները հաճախ ուղեկցվում են անպտղությամբ: Ցանկացած տիպի կիստայի դեպքում հնարավոր է ջերմության բարձրացում, դաշտանային ցիկլի խանգարում (երկարատև կամ կարճատև, առատ կամ սակավարյուն դաշտան): Մեծ չափերի դեպքում նկատվում է որովայնի անհամաչափ մեծացում:
Կիստան կարող է բարդանալ պայթելով, թարախակալմամբ, կիստայի ոտիկի շրջումով: Այդ պարագայում ի հայտ են գալիս հետևյալ ախտանշանները՝ շարունակական, հանկարծակի ցավ որովայնի ստորին հատվածում, հրահրող գործոն կարող է դառնալ սեռական ակտը կամ ֆիզիկական լարվածությունը, ջերմության բարձրացումը մինչև 38-39С, սրտխառնուքը կամ փսխումը, որ չի հանգեցնում վիճակի թեթևացման, արագ սրտխփոցը՝ տախիկարդիա, որովայնի առաջնային պատի լարվածությունը:
Ախտորոշումը և բուժումը
ՈՒՁՀ-ն ամենատարածված և տեղեկատվությամբ հարուստ մեթոդն է: Լապարասկոպիան օգտագործվում է, երբ կիստայի պատռման կամ ոտիկի ոլորման կասկած կա: Կիրառվում է և՛ ախտորոշման, և՛ վիրաբուժական միջամտության նպատակով:
Ձվարանի կիստայի բուժումը կարող է կատարվել դեղորայքով կամ վիրաբուժական միջամտությամբ. դա կախված է ախտորոշիչ հետազոտությունների արդյունքներից: Դեղորայքային բուժումն անցկացվում է ֆոլիկուլային և դեղին մարմնի կիստայի դեպքում: Այդպիսի նորագոյացությունների բուժման նպատակով նշանակվում են հորմոնային բեղմնականխիչներ կամ գեստագեններ, որոնք նպաստում են կիստայի ներծծմանը: Անհրաժեշտության դեպքում օգտագործվում են նաև հակաբորբոքային դեղամիջոցներ:
Եթե 2-3 դաշտանային ցիկլի ընթացքում կիստան չի ներծծվում, ապա նշանակվում է վիրաբուժական միջամտություն: Եթե ֆունկցիոնալ գոյացությունը ենթարկվում է դեղորայքային բուժման, ապա մյուս տեսակի կիստաները պահանջում են վիրաբուժական միջամտություն: Կիստայի բուժման հիմնական վիրաբուժական մեթոդը լապարասկոպիան է, որը թույլ է տալիս վիրահատություն կատարել՝ պահպանելով օրգանները: Կիստայի հեռացումից հետո կինը կարող է հղիանալ և ծննդաբերել: