Մետաբոլիկ համախտանիշը (նյութափոխանակության խանգարում) տարբեր մետաբոլիկ խանգարումների և հիվանդությունների զուգակցում է, որի հետևանքով զարգանում են սրտանոթային բարդություններ և վաղաժամ աթերոսկլերոզ: Վերարտադրողական տարիքի կանանց մետաբոլիկ համախտանիշը նախկինում բժիշկները գիտեին որպես նյարդաներզատափոխանակային համախտանիշ (ընթանում էր Կուշինգի հիվանդության թեթև տեսքով), հիպոթալամիկ կամ դիէնցեֆալ համախտանիշ: Վերարտադրողական տարիքի կանանց մետաբոլիկ համախտանիշը վերարտադրողական գործառույթի խանգարման հաճախ հանդիպող պատճառներից մեկն է` հարաճուն ճարպակալման և դիէնցեֆալ ախտանիշների հետ մեկտեղ:

Համաճարակաբանությունը

Այս ախտահարման հաճախականությունը կին ազգաբնակչության շրջանում հասնում է 15-20%-ի, վերարտադրողական գործառույթի խանգարման պատճառների կազմում մոտավորապես 30–35% և էնդոմետրիումի կրկնվող գերաճային գործընթացով հիվանդների շարքում` մինչև 70%, հղիության վաղաժամ կորուստներն աճում են մինչև 35%:

Պատճառաբանությունը

Մետաբոլիկ համախտանիշի զարգացման պատճառների հիմքում զանազան գործոններ են ընկած (գերհույզեր, նյարդային համակարգի վարակներ, բազմազան վիրահատություններ, վնասվածքներ, ծննդաբերություններ, վիժումներ և այլն) որոշակի նախահիվանդագին նախատրամադրվածությամբ (հիպոթալամիկ կամ արտահիպոթալամիկ կառույցների բնածին կամ ձեռքբերովի գործառութային անկայունություն) կանանց շրջանում:

Ախտածագումը

Սկզբում զարգանում են հիպոթալամուսի նյարդաներզատական կարգավորիչ գործառույթի խանգարումները, ուստի դիտվում են դիէնցեֆալ բազմաթիվ ախտանիշներ (քնի, ախորժակի խանգարում, ծարավի զգացում, գլխապտույտ, գլխացավ, մաշկի գերզգայունություն և այլն), որոնք վկայում են սույն ախտահարման կենտրոնական (հիպոթալամիկ) ծագման մասին:

Կլինիկական պատկերը

Մետաբոլիկ համախտանիշի գերակա ախտանիշը դաշտանի և վերարտադրողական գործառույթի խանգարումներն են` մարմնի զանգվածի ավելացման հետ մեկտեղ`10–30 կգ-ով: Հիմնականում հիվանդները նշում են դաշտանային ցիկլի խանգարումներ, անպտղություն, մազակալում, ճարպակալում, վիժման և այլ բազմազան «դիէնցեֆալ գանգատներ»: Ընդ որում՝ ճարպակալումը կապում են ներզատական խանգարումների, այլ ոչ թե սննդակարգի հետ: Միայն մանրակրկիտ հավաքված վերհուշական տվյալները (անամնեզ) կարող են բացահայտել ճարպակալման հիմնական պատճառը` բարձր ախորժակը:

Ախտորոշումը

Մետաբոլիկ համախտանիշի ախտորոշումը հիմնվում է վերհուշական տվյալների (անամնեզ), կլինիկական դրսևորումների և ֆենոտիպային առանձնահատկությունների (դաշտանային ցիկլի խանգարումներ` մարմնի զանգվածի ավելացման, ներզատական ծագման ճարպակալման և «դիէնցեֆալ գանգատների» հետ մեկտեղ), լաբորատոր և գործիքային տվյալների վրա:

Բուժման նպատակները

Բուժումը որոշակի դժվարություններ է ներկայացնում, քանի որ դաշտանային ցիկլն ու վերարտադրողական գործառույթը հնարավոր է վերականգնել միայն մարմնի զանգվածի կարգավորման դեպքում: Կարևոր է հիվանդության հայտնաբերումը վաղ` գործառութային խանգարումների փուլում, նախքան ձվարանների պոլիկիստոզի ձևավորումը: