Ի՞նչ է ծննդաբերական վնասվածքը

Պայմանականորեն ծննդաբերական վնասվածքները կարելի է բաժանել մեխանիկական և հիպոքսիկ տեսակների: Մեխանիկական տեսակներին են պատկանում հետևյալները`

- ծննդաբերական ուռուցք,
- կեֆալոհեմատոմա (գանգոսկրի վերնոսկրի միջև առաջացած արյունազեղում),
- արյունազեղում մկաններում,
- ոսկրերի կոտրվածք,
- նյարդերի վնասում:

Հիպոքսիկ ծննդաբերական վնասվածքների շարքին են դասվում գլխուղեղի և ողնուղեղի ախտահարումները, ինչպես նաև պտղի կամ նորածնի շնչահեղձուկի (ասֆիքսիայի) կամ թթվածնաքաղցի (հիպոքսիայի) պատճառով առաջացած ներքին օրգանների ախտահարումները:

Ծննդաբերական վնասվածքների առաջացման պատճառները

Մեխանիկական վնասվածքներն առաջանում են պտղի չափսերի և ծննդաբերական ուղիների անհամապատասխանության հետևանքով: Երեխայի կողմից`խոշոր պտուղ, դիաբետիկ ֆետոպաթիա, դիրքի անոմալիաներ ( օրինակ՝ դիմային, կոնքային առաջադրություն), երկարատև հղիություն, պտղի զարգացման արատներ (ներարգանդային հիդրոցեֆալիա) և այլն: Մոր կողմից՝ մեծ տարիք, կոնքի անոմալիաներ (նեղ կամ ռախիտային հարթ կոնք, էքսօստոզներ (ոսկրի մակերևույթին ոսկրային կամ ոսկրաաճառային հյուսվածքի ոչ ուռուցքային բնույթի աճ, կոնքի ոսկրերի վնասվածքներ):

Դիտեք՝ Ծննդաբերական ուղիներ․ բժշկական անիմացիա

Հիպոսքիկ ծննդաբերական վնասվածքներն առաջանում են պտղի շնչահեղձուկի և թթվածնաքաղցի (հիպոքսիայի) հետևանքով: Ասֆիքսիայի կամ շնչահեղձուկի պարագայում զարգանում է սուր թթվածնային անբավարարություն, իսկ թթվածնաքաղցի պարագայում տեղի է ունենում թթվածնի մատակարարման կրկնվող սահմանափակումներ՝ օրգանիզմում ածխաթթվի և այլ չօքսիդացած նյութերի գերկուտակմամբ: Թթվածնի մատակարարման դադարման պատճառ կարող է հանդիսանալ օրինակ՝ պորտալարի փաթաթումը պարանոցի շուրջ կամ բերանի խոռոչում կուտակված լորձը, կամ լեզվի հետ ընկնելը, որն արգելափակում է շնչափողը, կամ այլ պատճառներ:

Ծննդաբերական վնասվածքի առաջացումը

Ծննդաբերական ուռուցքն իրենից ներկայացնում է ծննդաբերական ուղիները հարող, երեխայի որոշ մասերի (հաճախ՝ գլխի) փափուկ հյուսվածքների այտուց, որ առաջանում է ծննդաբերական ուղիներով անցնելիս, երբեմն ուղեկցվելով մաշկի վրա արտահայտված մանր արյունազեղումներով: Հաճախ է հանդիպում առաջին ծննդաբերությամբ լույս աշխարհ եկած երեխաների մոտ, երբ գլխի դուրս գալը երկարատև է, կամ երբ պտուղն ավելի խոշոր է լինում: Այտուցվածությունն անհետանում է 1-2 օր անց:

Կեֆալոհեմատոման իրենից ներկայացնում է գանգային հարթ ոսկրերի ստորին վերնոսկրի արյունազեղում: Վնասվածքի մեխանիզմը մաշկի և վերնոսկրի հպման և անոթների պատռման մեջ է, երբ երեխայի գլուխը դուրս է գալիս ծննդաբերական ուղիներով: Արյունն աստիճանաբար կուտակվում է, և ուռուցքը ծննդաբերությունից հետո շարունակում է աճել երեխայի ծննդյան առաջին 2-3 օրերի ընթացքում:

Մկաններում առավել հաճախ արյունազեղումը հանդիպում է կրծոսկր-պտկանրակային մկանում: Այս վնասվածքը հաճախ առաջանում է հետույքային դիրքի կամ բժշկական աքցանների օգնությամբ պտուղը դուրս հանելու դեպքում: Արյունը լցվում է մկանի մեջ: Վնասված մկանի շրջանում շոշափվում է փոքր, չափավոր պինդ կամ խմորատիպ բաղադրության ուռուցք՝ հնդկական ընկույզից մինչև սալորի չափ, որը հաճախ ի հայտ է գալիս երեխայի կյանքի միայն առաջին շաբաթվա վերջին, երկրորդ շաբաթվա սկզբին: Հետագայում զարգանում է ծուռվզություն՝ երեխայի պարանոցը թեքված է դեպի հիվանդ կողմը, իսկ կզակը՝ հակադիր: Այլ մկաններում արյունազեղում խիստ հազվադեպ է դիտվում:

Ոսկրերի կոտրվածքներն առավել հաճախ առաջանում են ծանր ծննդաբերության և մանկաբարձական միջամտությունների ժամանակ: Կմախքի առավել հաճախակի պատահող վնասվածքներից մեկն անրակի կոտրվածքն է: Այն ունենում է նորածինների 0,03-0,1%-ը, հնարավոր է նաև ինքնաբեր ծննդաբերության դեպքում՝ առանց մանկաբարձական օգնության ցուցաբերման: Վնասվածքն ունենում են խոշոր նորածինները՝ կոնքային դիրքում նորածնի թաթիկների հետանկմամբ: Կոտրվածքին նպաստում են բուռն կամ թույլ ծննդաբերական գործունեությունը, ուսերի ուշացած պտույտը, ծննդկանի նեղ կոնքը: Ավելի հաճախ տեղի է ունենում աջ անրակի կոտրվածք: Սովորաբար դա ստորվերնոսկրային կոտրվածքն է անրակի միջին մեկ երրորդում՝ առանց տեղաշարժման: Ուսոսկրի և ազդրոսկրի կոտրվածքները խիստ հազվադեպ են հանդիպում, դրանք առաջանում են թաթիկը ներքև իջեցնելիս՝ գլխային դիրքի կամ ոտիկն իջեցնելիս՝ հետույքային դիրքի դեպքում:

Դիտեք՝ Ուսերի դիստոցիա․ բժշկական անիմացիա

Նյարդերի վնասվածքները կարող են ունենալ կենտրոնական կամ ծայրամասային ծագում: Առավել հաճախ ախտահարվում են դիմային նյարդը կամ ուսային հյուսակի նյարդերը: Նյարդերի կաթվածը դիտվում է երկարաձգված ծննդաբերության ժամանակ՝ ծննդաբերական ուղիներով անցնելիս նյարդերի վրա երկարատև ճնշման արդյունքում, ինչպես նաև աքցանների կիրառման և քունքոսկրի կոտրվածքների դեպքում:

Թթվածնային անբավարարությունը հատկապես կործանարար ազդեցություն է ունենում գլխուղեղի բջիջների վրա. նրանք պարզապես մահանում են: Այդ պատճառով որքան երկար է երեխան շնչահեղձություն զգում, այնքան հետևանքներն ավելի ծանր են լինում: Հյուսվածք ձևավորող նյարդային բջիջները, որոնցից կազմված է գլխուղեղի նյութը, սկսում են մահանալ արյան մեջ թթվածնի մուտքի դադարումից արդեն 5-7 րոպե անց: Նյարդային բջիջների կործանման հետևանք է տարբեր աստիճանի մտավոր անբավարարությունը՝ հոգեկան զարգացման թեթև ուշացումից մինչև մտավոր հետամնացության ծանր աստիճանները:

Հիմնական կլինիկական նշանակություն ունեն ներգանգային ծննդաբերական վնասվածքները, որոնք ուղեկցվում են կենտրոնական նյարդային համակարգի վնասվածքով, գլխուղեղի այտուցով և ներգանգային արյունազեղումներով: Դրանք առաջանում են ինչպես մեխանիկական, այնպես էլ հիպոքսիկ վնասման արդյունքում: Տարբերում են ներգանգային ծննդաբերական վնասվածքների թեթև, միջին ծանրության և ծանր աստիճաններ. վերջինը հանգեցնում է նորածնի մահվան ծնվելուց հետո առաջին ժամերի (օրերի) ընթացքում կամ կենտրոնական կամ ծայրամասային նյարդային համակարգի կայուն օրգանական փոփոխությունների զարգացման (մտավոր հետամնացություն, կաթվածներ, պարեզներ և այլն): Ներգանգային վնասվածքի սուր ժամանակաշրջանում դիտվում են նորածնի կենտրոնական նյարդային համակարգի գրգռման նշաններ՝ ընդհանուր անհանգստություն, ճիչ, հաճախացած ջղաձիգ շնչառություն, դիտվում է վերջույթների դող, անքնություն և այլն՝ համադրված ծծելու և կուլ տալու ռեֆլեքսների ճնշման հետ: Գրգռման շրջանը փոխարինվում է ճնշման վիճակով՝ ընդհանուր թուլությամբ, մկանային տոնուսի նվազեցմամբ, թույլ ճիչով, մաշկային ծածկույթների գունատությամբ, երեխան քնկոտ է, չի արթնանում կերակրման համար, հաճախ վեր է թռչում: Բնութագրական են երկրորդային շնչահեղձուկի նոպաները:

Մեծ տարիքում երեխաների ծննդաբերական վնասվածքի առկայությունը առավել հաճախ արտահայտվում է հետևյալ կերպ գլխացավով, հոգնածությամբ, գլխապտույտով, սկոլիոզով, կեցվածքի շեղմամբ:

Կանխարգելում

Ծննդաբերական վնասվածքների կանխարգելման հիմնական մեթոդը ապագա մայրիկի առողջական խնդիրների ժամանակին վերացումն է: Դժբախտաբար կանայք հղիության մասին մտահոգվել սկսում են ոչ թե դրանից առաջ, այլ արդեն ընթացքում, իսկ նման դեպքերում նախնական բուժման մասին խոսելն անտեղի է:

Կանխատեսումներ

Այս հիվանդության կանխատեսումը կախված է ոչ միայն վնասվածքի ծանրության աստիճանից, այլև թերապիայի անցկացման ժամանակից և նշանակված բուժումից: Ժամանակին կատարված ախտորոշման և ճիշտ բուժման արդյունքում ելքը բարենպաստ կլինի: Ամբողջական ապաքինում հնարավոր է երեխաների 70-80%-ի դեպքում:

Որոշ դեպքերում երեխան կարող է ունենալ հետևանքային երևույթներ՝ անհանգստություն, ճիչ, վեգետատիվ խանգարումներ և այլն: Անհամապատասխան բուժման կամ ուշ կատարված ախտորոշման դեպքում հնարավոր է ծանր ելք՝ մանկական ուղեղային կաթված, օլիգոֆրենիա և այլն:

Ի՞նչ կարող եք անել դուք

Ծննդաբերական վնասվածքը մեծամասամբ ի հայտ է գալիս ծննդատներում: Միանգամից նշանակվում է համապատասխան բուժում: Լավ կլինի նորածնի համար առավելագույն հանգիստ վիճակ ապահովել (նրան չեն դնում կրծքին, այլ կերակրում են զոնդի օգնությամբ), անհրաժեշտության դեպքում գլխին տեղադրում են սառցե կտոր, անցկացնում թթվածնային թերապիա, վիտամիններ, գլյուկոզա, սրտային և անոթային դեղամիջոցներ, կենտրոնական նյարդային համակարգի գրգռումը նվազեցնող և հակահեմոռագիկ դեղամիջոցներ:

Ի՞նչ կարող է անել բժիշկը

Ծննդաբերական վնասվածքներով երեխաներին անհրաժեշտ է մանկաբույժի, նյարդաբանի և օրթոպեդի հսկողություն: Ներգանգային ծննդաբերական վնասվածքների դեպքում երեխային անհրաժեշտ է ստացիոնար պայմաններում բժիշկների հսկողություն: Նրան նշանակվում են տարատեսակ միջամտություններ՝ աջակցող և հատուկ դեղորայքային բուժում: Այն ուղղված է արյունազեղման ներծծմանը: Բացի դեղորայքից երեխային նշանակում են ֆիզիոթերապիա, մերսում, մարմնամարզություն:

Երեխաներին բնորոշ է արագ վերականգնումը, այդ պատճառով ուղեղը վերադառնում է բնականոն վիճակի: Եթե ներգանգային ծննդաբերական վնասվածքները բարդանում են՝ առաջացնելով ուղեղային կաթված կամ էպիլեպսիա, ապա նման երեխաներին անհրաժեշտ է հսկողության ներքո պահել հատուկ մասնագիտացված կլինիկաներում: Եթե նման լուրջ բարդացումներ չկան, հսկողություն իրականացվում է տեղամասային նյարդաբանի կողմից: