Կանանց

Արգանդի արտանկում

Ներքին սեռական օրգանների իջեցումն ու արտանկումը արգանդի կամ հեշտոցի պատերի դիրքի խախտումն է, ինչը դրսևորվում է սեռական օրգանների տեղաշարժով մինչև հեշտոցամուտք կամ այդտեղից արգանդի արտանկմամբ: Նշված երևույթը կարելի է դիտարկել որպես կոնքի հատակի ճողվածքի տարատեսակ, որը զարգանում է հեշտոցամուտքի շրջանում: «Ներքին սեռական օրգանների իջեցում ու արտանկում» տերմինի տակ լայնորեն գործածական են նաև այնպիսի հոմանիշներ, ինչպիսիք են «գենիտալ պրոլապս», «ցիստոռեկտոցելե», այնպիսի բնորոշումներ, ինչպիսիք են «իջեցում», «արգանդի և հեշտոցի պատերի ամբողջական կամ ոչ ամբողջական» արտանկում: Միայն հեշտոցի առաջնային պատի իջեցման պարագայում տեղին է «ցիստոցելե», իսկ հետին պատի իջեցման պարագայում` «ռեկտոցելե» արտահայտությունը:

Համաճարակաբանությունը

Վերջին տարիների ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ աշխարհի կանանց 11,4%- ին ամբողջ կյանքում ուղեկցում է գենիտալ պրոլապսի վիրաբուժական միջամտության հնարավոր վտանգը, այսինքն` ներքին սեռական օրգանների իջեցման ու արտանկման կապակցությամբ 11-ից մեկն իր կյանքում կենթարկվի վիրահատության: Հիվանդների ավելի քան 30%-ը կրկին վիրահատվում է պրոլապսի կրկնվելու պատճառով: Կյանքի տևողության երկարացմանը զուգահեռ ներքին սեռական օրգանների իջեցումն ավելի հաճախ է դիտվում: Մեր օրերում գինեկոլոգիական հիվանդությունների շարքում ներքին սեռական օրգանների իջեցումն ու արտանկումը 28% -ի է հասնում, իսկ, այսպես կոչված՝ «գինեկոլոգիական մեծ վիրահատությունների» 15%-ն իրականացվում է հենց այդ պատճառով:

Կանխարգելումը

Կանխարգելման հիմնական ուղղություններն են՝

ծննդաբերության խնամքով (ճիշտ) վարումը (թույլ չտալ երկարատև, տրավմատիկ ծնունդներ),
արտասեռական հիվանդությունների բուժումը (ներորովայնային ճնշման բարձրացմամբ ուղեկցվող),
ծննդաբերությունից հետո շեքի անատոմիական կառուցվածքի շերտ առ շերտ վերականգնումը, եթե կան պատռվածքներ, կատարված է շեքահատում՝ էպիզիոտոմիա (սեռական մեծ շրթունքների հատում) կամ պերինեոտոմիա,
հիպոէստրոգենային վիճակներում հորմոնների կիրառումը,
կոնքի հատակի մկաններն ամրացնող համալիր վարժությունների կիրառում:

Դասակարգումը

Առաջարկվում է կոնքի օրգանների պրոլապսի հետևյալ դասակարգումը։

I աստիճան՝ արգանդի վզիկն իջնում է հեշտոցի կեսից ցած,
II աստիճան՝ արգանդի վզիկը և/կամ հեշտոցի պատերն իջնում են մինչև հեշտոցամուտք,
III աստիճան՝ արգանդի վզիկը և/կամ հեշտոցի պատերն իջնում են հեշտոցամուտքից ներքև, իսկ արգանդի մարմինը տեղակայվում է դրանից վերև,
IV աստիճան՝ ամբողջ արգանդը և/կամ հեշտոցի պատերը գտնվում են հեշտոցամուտքի սահմաններից դուրս:

Պատճառագիտությունը և ախտածագումը

Հաճախ հիվանդությունը զարգանում է վերարտադրողական տարիքում և միշտ ունի զարգանալու միտում, ըստ որում՝ առաջընթացի հետ խորանում են գործառութային խանգարումները` հաճախ ավելանալով մեկը մյուսին` պատճառելով ոչ միայն ֆիզիկական տառապանք, այլև անձին դարձնելով մասամբ կամ բոլորովին անաշխատունակ: Այս ախտաբանական երևույթի ժամանակ մշտապես առկա է արտածին կամ ներծին պատճառներով պայմանավորված ներորովայնային ճնշման բարձրացում, ինչպես նաև կոնքի հատակի անկատար վիճակ, որոնց առաջացման պատճառները բաշխվում են չորս խմբի՝

սեռական հորմոնների սինթեզի խանգարում,
շարակցական հյուսվածքի անկատար վիճակ` «համակարգային» անբավարարության տեսքով,
կոնքի հատակի վնասվածքներ,
նյութափոխանակության, մազանոթային արյան շրջանառության խանգարումներ, ներորովայնային ճնշման հաճախակի կտրուկ բարձրացմամբ պայմանավորված քրոնիկական հիվանդություններ:

Հիշյալ գործոններից մեկի կամ մի քանիսի ներգործությամբ զարգանում է ներքին սեռական օրգանների և կոնքի հատակի կապանների անկատար վիճակ: Ներորովայնային ճնշման բարձրացման հետևանքով փոքր կոնքի օրգաններն արտամղվում են կոնքի հատակից: Միզապարկի ու հեշտոցի պատերի անատոմիական սերտ կապը նպաստում է ախտաբանորեն փոփոխված կոնքի ստոծանու (հատակի), միզապարկի և հեշտոցի պատերի համատեղ իջեցմանը: Վերջինը վերածվում է ճողվածքապարկի`ձևավորելով ցիստոցելե: Սա իր հերթին մեծանում է նաև միզապարկի ներսում սեփական ճնշման բարձրանալով` ստեղծելով արատավոր շրջան: Սեռական օրգանների պրոլապսով հիվանդների համար լուրջ խնդիր է ֆիզիկական լարման ժամանակ անմիզապահությունը. ուրոդինամիկ խանգարումներն առկա են գործնականում ներքին սեռական օրգանների իջեցմամբ կամ արտանկմամբ յուրաքանչյուր երկրորդ հիվանդի դեպքում: Նման կերպ է ձևավորվում նաև ռեկտոցելեն: Այդպիսի հիվանդներից յուրաքանչյուր երրորդն ունի պրոկտոլոգիական բարդություններ: Հատուկ տեղ են զբաղեցնում արգանդի հեռացումից հետո հեշտոցի գմբեթի արտանկմամբ հիվանդները:

Կլինիկական դրսևորումները

Կոնքի օրգանների պրոլապսն առավել հաճախ դիտվում է տարեցների և ծերերի շրջանում: Հիմնական գանգատներն են հեշտոցում օտար մարմնի զգացումը, ստորորովայնային և գոտկային շրջաններում ձգող բնույթի ցավերը, շեքում ճողվածքապարկի առկայությունը: Անատոմիական փոփոխություններին միանում են հարակից օրգանների գործառույթի խանգարումները: Միզարձակության խանգարումներն արտահայտվում են օբստրուկտիվ ձևով` երբեմն սուր միզապահությամբ` պահանջելով անհետաձգելի միջամտություն, գերակտիվ միզապարկով` լարվելիս անհետաձգելի միջամտությամբ: Սակայն գործնականում հաճախ հանդիպում են համակցված ձևերը:

Միզարձակության խանգարումների, դիսխեզիայի (ուղիղ աղիքի հարմարողական հնարավորությունների խանգարում), փորկապության հետ մեկտեղ գենիտալային պրոլապսով կանանց ավելի քան 30%-ը տառապում են դիսպարեունիայով (սեռական ակտի ցավոտությամբ):

Ախտորոշումը

Ներքին սեռական օրգանների իջեցման ու արտանկման դեպքում կիրառվում են հետազոտման հետևյալ եղանակները՝

անամնեզ (վերհուշական տվյալներ),
գինեկոլոգիական զննում,
հեշտոցային ՈՒՁՀ,
ուրոդինամիկ համակցված հետազոտություն,
հեշտոցազննում, միզապարկի զննում, ուղիղ աղիքի զննում:

Վերհուշական տվյալները (անամնեզ) հավաքելիս պետք է պարզել ծննդաբերությունների ընթացքի առանձնահատկությունները, արտասեռական հիվանդությունների առկայությունը, որոնք կարող էին հանգեցնել ներորովայնային ճնշման բարձրացման, ճշտել կրած վիրահատությունները:

Ֆիզիկական հետազոտություն

Ներքին սեռական օրգանների իջեցման ախտորոշման հիմքը ճիշտ կատարված երկձեռնանի զննումն է: Որոշում են հեշտոցի պատերի և/կամ արգանդի իջեցման աստիճանը, միզասեռական համակարգի շեղումները: Արգանդի և հեշտոցի պատերի արտանկման, ինչպես նաև սեռական օրգանների ճիշտ տեղակայման մոդելավորման դեպքում պարտադիր են ծանրաբեռնվածության փորձերը (Վալսալվի, հազի):

Ուղիղ աղիք-հեշտոցային (ռեկտովագինալ) զննման ժամանակ կարելի է տեղեկանալ հետանցքի վիճակի, որովայնամիզ-շեքային ապոնևրոզի, լևատորների, ռեկտոցելեի արտահայտվածության աստիճանի մասին:

Գործիքային հետազոտություն

Անհրաժեշտ է կատարել արգանդի ու հավելումների ներհեշտոցային ՈւՁՀ: Ներքին սեռական օրգանների փոփոխություններ նկատելիս կարելի է ընդլայնել պրոլապսի վիրահատական միջամտության ծավալը նախքան դրանց հեռացնելը: Ուլտրաձայնային հետազոտության արդի հնարավորությունները թույլ են տալիս լրացուցիչ տեղեկություններ ստանալ միզապարկի սեղմանի, հարմիզուկային հյուսվածքների վիճակի մասին: Դա անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաև վիրահատական բուժման եղանակն ընտրելիս:

Բուժումը

Բուժման հիմնական եղանակը վիրահատական միջամտությունն է: Հեշտոցային պեյսարիաների կիրառումը տալիս է ժամանակավոր արդյունք և որոշ դեպքերում կարող է հանգեցնել զանազան բարդությունների:

Տեղեկություններ հիվանդի համար

Հիվանդները հետագայում պետք է խուսափեն 10 կգ-ից ավելի ծանրություն բարձրացնելուց: Կարևոր է կարգավորել կղազատումը, բուժել շնչառական համակարգի քրոնիկակն հիվանդությունները, որոնք տևական հազով են ուղեկցվում: Խորհուրդ չի տրվում ֆիզիկական մի քանի վարժություն կատարել (հեծանվային մարզում, թիավարում): Կարիքի դեպքում պետք է բուժել միզարձակության խանգարումները:

Ելքը

Ներքին սեռական օրգանների պրոլոպսի բուժման ելքը սովորաբար բարենպաստ է համարժեք ընտրված վիրահատական բուժման, աշխատանքի ու հանգստի ճիշտ կանոնակարգի, ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության սահմանափակման դեպքում: