Կանանց

Հեպատիտ B

Հեպատիտ B-ն վարակ է, որ ախտահարում է լյարդը և հանգեցնում հիվանդության քրոնիկական ձևի, վարակակրության, ցիռոզի զարգացման և լյարդի քաղցկեղի։ Հնարավոր է, որ այն երկար ժամանակ փակ ընթանա և փոխանցվի այլ մարդկանց։

Ձևերը

Առանձնացվում է հիվանդության սուր և քրոնիկական ընթացք, բացի այդ որպես առանձին տարբերակ առանձնացվում է նաև հեպատիտ B-ի վարակակրությունը։ Սուր ձևը կարող է առաջանալ վարակվելուց անմիջապես հետո, ընթանում է վառ արտահայտված կլինիկական ախտանշաններով, երբեմն՝ կայծակնային արագությամբ։ Քրոնիկական ձևը կարող է առաջանալ սուր հեպատիտից հետո, հնարավոր է՝ ի սկզբանե առանց հիանդության սուր փուլի։ Կարող է դրսևորվել և՛ առանց ախտանշանների, և՛ ակտիվ՝ վերածվելով ցիռոզի։

Պատճառները

Հեպատիտ B-ն ի հայտ է գալիս յուրահատուկ հարուցիչի միջոցով, որը բավականին կայուն է արտաքին միջավայրում։ Այն փոխանցվում է սեռական ցանկացած շփման, ներարկման միջոցով, արյան փոխներարկման կամ վիրահատությունների ժամանակ։ Հնարավոր է վարակվել ատամնաբուժարանում, սափրվելու, դաջվածքներ անելու, մատնահարդարման ընթացքում, եթե գործիքները լավ ախտահանված չեն լինում կամ եթե մաշկը վնասված է լինում։

Վարակը կարող է փոխանցվել վարակված մորից երեխային ծննդաբերության ընթացքում, սակայն կրծքով կերակրման ընթացքում այն կաթի մեջ չի անցնում։ Կենցաղային պարագաների միջոցով վարակվելու հավանականությունը փոքր է (ընդհանուր սպասքից, սպիտակեղենից օգտվելու, համբուրվելու, ձեռքսեղմման և գրկախառնության միջոցով հնարավոր չէ վարակվել), իսկ այ ընդհանուր ածելիից կամ ատամի խոզանակից օգտվելը մեծացնում է վարակման հավանականությունը։

Վարակը մեծ քանակությամբ հայտնաբերվում է հեղուկ միջավայրում՝ թքում, քրտինքի, արցունքի, մեզի մեջ, սակայն առավելագույն խտությամբ առկա է լինում արյան մեջ։

Հեպատիտ B-ի զարգացման մեխանիզմները

Հեպատիտ B-ի հարուցիչը, հայտնվելով մարդու օրգանիզմում, ամրանում է լյարդի բջիջների վրա։ Հարուցիչն ինքնին չի վնասում բջիջները, իսկ այ իմունային համակարգը ճանաչում է վարակված բջիջները և հարձակվում դրանց վրա։ Որքան ակտիվ է իմունային պրոցեսը, այնքան ուժգին են լինում դրսևորումները։ Լյարդի վնասված բջիջների ոչնչացման արդյունքում լյարդի բորբոքում՝ հեպատիտ է ի հայտ գալիս։ Հենց իմունային համակարգի աշխատանքից է կախված վարակակրությունը և անցումը քրոնիկական ձևի։

Դրսևորումները

Հեպատիտ B-ն ընթանում է հստակ փուլերով, սկսվում է գաղտնի շրջանից, որը տևում է 30-40 օրից մինչև վեց ամիս (միջինում 60-90 օր)։ Այդ ժամանակահատվածում վիրուսը բազմանում է և ներթափանցում լյարդի հյուսվածքների մեջ։ Հաջորդում է հիվանդության առանց դեղնուկի (պրոդրոմալային) փուլը, որի ընթացքում ի հայտ են գալիս ընդհանուր մրսածությանը բնորոշ ախտանշաններ։ Դրանցից են՝

ինքնազգացողության վատացում, ախորժակի անկում, թուլություն, գունատություն,
սրտխառնոց և փսխելու ցանկություն,
մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացում,
հոդացավեր, գլխացավ,
ռեսպիրատոր դրսևորումներ՝ հարբուխ, հազ, կոկորդի ցավ։

Ախտանշաններն աստիճանաբար անցնում են դեղնուկի փուլ և կրկին որոշակի հերթականությամբ են դրսևորվում՝

մեզի գույնի զգալի մգացում,
մաշկի, աչքի սպիտակուցային թաղանթի, բերանի լորձաթաղանթի դեղնություն,
ցավեր որովայնում, հատկապես աջ ենթակողում,
կղանքի գունազրկում։

Հեպատիտ B-ի ծանր և կայծակնային արագությամբ ընթացող ձևերը վտանգավոր են, քանի որ մեծ արագությամբ են զարգանում։ Ի հայտ է գալիս՝

գլխապտույտ,
կտրուկ թուլություն, անկողնուց վեր կենալու անկարողություն,
փսխում,
մղձավանջային երազներ՝ որպես ուղեղի հյուսվածքների ախտահարման նշան,
գիտակցության կորուստ,
լնդերի, քթի արնահոսություն,
կապտուկներ մաշկի վրա, ոտքերի այտուցվածություն։

Կայծակնային ձևի դեպքում կոմայի ախտանշաններ են զարգանում, հաճախադեպ է նաև մահվան ելքը։ Քրոնիկական հեպատիտ B-ի դեպքում հնարավոր է, որ հիվանդը գլխի չընկնի հիվանդության մասին, քանի որ աստիճանաբար է սկսվում։

Քրոնիկական հեպատիտ B-ի առաջին ախտանշաններն են՝

հոգնածություն, թուլություն և քնկոտություն,
արթնանալու դժվարություն,
քնի խանգարում, ցերեկային քնկոտություն և գիշերային անքնություն,
ախորժակի խանգարում, սրտխառնոց, փքվածություն, փսխում,
դեղնուկի առաջացում՝ մգանում է մեզը, դեղնում են աչքերի սպիտակուցային թաղանթները և լորձաթաղանթները (դեղնուկը սովորաբար կայուն է լինում կամ արտահայտվում է ալիքանման)։

Հեպատիտ B-ի բուժումը

Թերապիայի մեթոդներն ուղղված են վիրուսի դեմ պայքարին, հիվանդի վիճակի բարելավմանը, տոքսիկոզի և լյարդի ախտահարման դրսևորումների վերացմանը։

Թերապիան ներառում է՝

ռեժիմային հատուկ միջոցառումներ՝ ֆիզիկական և հոգեբանական հանգիստ ապահովելով,
հատուկ սննդակարգի մշակում (յուղալի, կծու և լյարդը ծանրաբեռնող մթերքների, ալկոհոլի բացառում, աղի սահմանափակում և այլն),
դիմադրողական համակարգի աշխատանքին խթանող բուժում,
ինտոքսիկացիայի վերացման նպատակով նշանակվում է մի շարք լուծույթների ներարկում կաթիլային եղանակով,
լյարդի աշխատանքը պահպանող դեղամիջոցների, սննդի յուրացումը բարելավող ֆերմենտների, լեղամուղ միջոցների կիրառում,
վիտամինաթերապիա։

Հետագայում իմունային համակարգի վերականգնման նպատակով բժիշկներն իրականացնում են այլ միջոցառումներ, որպեսզի կանխեն հիվանդության անցումը քրոնիկական ձևի։

Բարդացումներ

Բարդություններ են առաջանում սովորաբար հյուծված, քրոնիկական ձև ունեցող մարդկանց դեպքում։ Հեպատիտ B-ի անցումը քրոնիկական ձևի կախված է տարիքից։ Մինչև հինգ տարեկան երեխաների դեպքում հավանականությունը խիստ մեծանում է։

Կանխարգելումը

Կանխարգելման հիմքն առողջ ապրելակերպն է և հավատարմությունը զուգընկերոջ հանդեպ։ Բացի այդ, կարևոր է մեկանգամյա գործիքների օգտագործումը (ատամնաբուժարանում, հիվանդանոցում, մատնահարդարի սենյակում և այլն), դրանց մանրակրկիտ մանրէազերծումը սափրվելուց առաջ։