Նախադաշտանային համախտանիշը որպես գոյապայքարի միջոց

Հնարավոր է, որ կանանց նախադաշտանային համախտանիշն առաջացել է էվոլյուցիայի ընթացքում որպես հարմարման ձև. նյարդային և ագրեսիվ վիճակը կնոջն օգնում է ազատվել վատ զուգընկերոջից՝ գտնելով ավելի արժանավոր մեկին և դրանով իսկ լավացնելով երեխաների գենետիկան:

Այն երևույթն անխուսափելի է ինչպես մահը և հաճելիներից չէ: Յուրաքանչյուր ամիս միլիոնավոր կանայք այնպիսի զգացում են ունենում, կարծես մի բան այն չէ, ամուսինն այն չէ, երեխաներն այն չեն, աշխատանքում էլ մի բան այն չէ և ամբողջ կյանքն այն չէ: Ինչո՞ւ է բնությունը շարունակաբար տանջում կանանց:

Ավստրալացի կենսաբան Մայքլ Ջիլինգսը մի վարկած է առաջ քաշել, որը ՆԴՀ-ն բացատրելու հնարավորություն է տալիս՝ այն կապելով մի գծի հետ, որը չունեն կենդանիները՝ զուգընկերների միջև ամուրկապ:

EvolutionaryApplications* ամսագրում հրապարակված հետազոտության համաձայն նախադաշտանային համախտանիշը էվոլյուցիոն հարմարում է, որը կանանց թույլ էր տալիս մեծացնել սերունդ լույս աշխարհ բերելու հնարավորությունները:

Քանի որ կանայք հաճախ զուգընկերոջից բաժանվում են հենց ՆԴՀ-ի շրջանում, գիտնականը եզրակացրել է, որ այդ շրջանը ծառայում է որպես բնական ընտրության միջոց՝ թույլ տալով կնոջն ազատվել տղամարդուց, ով չի կարող իրեն սերունդ պարգևել: Մեզ՝ ժամանակակից մարդկանցս համար, դժվար է հասկանալ ՆԴՀ-ի և մանկածնության կապը: Պարզ է, որ ՆԴՀ-ն բացակայում է հղիության ընթացքում, քանի որ դաշտանն էլ չկա: Երեխայի ծնունդից հետո, սակայն, այն կրկին ի հայտ է գալիս: Ո՞րն է կապը:

Ցանկացած էթնոլոգի համար, ով ուսումնասիրում է որսորդությամբ և հավաքչությամբ զբաղվող նախնադարյան մարդկանց կյանքը, այդ կապն ակնհայտ է: Այդպիսի ցեղերում վերարտադրողական տարիքի կանայք գրեթե մենստրուացիա չեն ունենում, քանի որ կամ հղի են, կամ կերակրում են կրծքով: Այսինքն՝ հին ժամանակներում ՆԴՀ-ն եղել է այն աղջկների շնորհը, ովքեր դեռևս զուգընկեր չեն ունեցել և այն կանանցը, ովքեր ապրել են ամուլ տղամարդու հետ: Պարբերաբար կրկնվող տհաճ վիճակը ծառայել է այն բանին, որ մի օր կինը լքի իր տղամարդուն:

ՆԴՀ հարուցող հորմոնային մեխանիզմը հանդիպում էր եզակի կանանց շրջանում, սակայն այդ եզակիներն էլ, այնուամենայնիվ, ունեին էվոլյուցիոն կարևոր առավելություն: Նշանակում է, որ այդ էվոլյուցիոն մեխանիզմին նախատրամադրող գեները պետք է ժամանակի ընթացքում լայնորեն տարածվում է բնակչության մեջ: ՆԴՀ-ն կանանց համար դարձել է այնպիսի սովորական երևույթ, ինչպիսին կրծքով կերակրումն է:

Հնարավոր է, որ Ջիլինգսի վարկածը թույլ կտա կանանց հաշտվել վիճակի հետ, որին ճապոնացիները տվել են «հին ընկերուհի» անվանումը: Հեղինակը նշում է, որ ՆԴՀ-ի ընթացքում կնոջ ագրեսիվ պահվածքը կարող է բարենպաստ ազդեցություն թողնել իր գեների վրա միայն այն դեպքում, եթե խոսքը երեխաներ չունեցող ամուսինների մասին է: Երեխաներ ունեցող ամուսինների դեպքում կնոջ ագրեսիան իր ամուսնու նկատմամբ կարող է հանգեցնել բաժանման, որի արդյունքում երեխաները կմնան առանց հոր խնամքի:

Այդ դեպքում ազդեցությունը հակառակը կլինի: Եթե պատկերացնենք, որ ժամանակակից հասարակությունը կգոյատևի այդ նույն հիմքերով (մասնավորապես՝ կինը պարտավոր չէ ամեն տարի ծննդաբերել) գոնե մի քանի հազար տարի, ապա ՆԴՀ-ն ոչ ադապտիվ գործոնի դեր կխաղա, նշանակում է՝ ավելի ու ավելի քիչ կանայք կկրեն դրան նախատրամադրող գենը և վաղ, թե ուշ մարդկությունը լիովին կազատվի դրանից:

* M. Gillings «Were there evolutionary advantages to premenstrual syndrome? EvolutionaryApplications», Аugust 2014.