Նեյրոփոխանակային-էնդոկրին համախտանիշ

Նեյրոփոխանակային-էնդոկրին համախտանիշը մակերիկամների և ձվարանների հորմոնային ֆունկցիաների խանգարումն է, որ պատահում է դիէնցեֆալային սիմպտոմատիկայի և ճարպակալման ֆոնին։

Այդ հիվանդությունը էնդոկրինոլոգիայում հայտնի է հիպոթալամիկ համախտանիշ անվամբ։ Զարգանում է ոչ միայն ծննդաբերությունից և աբորտներից հետո, այլև նեյրովարակներից, սթրեսներից, վիրահատություններից և վնասվածքներից հետո։

Կարդացեք՝ Դեռահասների հիպոթալամիկ համախտանիշ

Ախտանշանները

Կլինիկական պատկերը բնորոշվում է դաշտանի ցիկլի խանգարումներով, որոնք սկսում են ցիկլի ուշացմամբ, երկարատևությամբ, իսկ պոլիկիստոզային ձվարանների կազմավորման դեպքում զարգանում է օլիգոամենորեա, ամենորեա կամ էլ քրոնիկական անօվուլյացիա (ձվազատման բացակայություն)։ Բնորոշ են նաև հաճախադեպ արգանդային դիսֆունկցիոնալ արնահոսությունները։

Դիֆերենցիալ ախտորոշման կարևոր կրիտերիաներից է երկրորդային անպտղությունը։ Ճարպակալումը կուշինգոիդ բնույթի է լինում, ինչը որոշվում է մարմնի զանգվածի ինդեքսով (երեսունից բարձր) և գոտկատեղի ծավալ/ազդրերի ծավալ-ով (0,85-ից ավել)։ Ճարպը հիմնականում տեղաբաշխված է լինում ուսագոտու և որովայնի հատվածում։ Կարևոր նշան է մաշկի վրա թույլ կամ մուգ վարդագույն զոլերի առկայությունը։ Նկատվում է արտահայտված հիրսուտիզմ և կորյակային ցան։

Կարդացեք՝ Ճարպի կուտակում որովայնի հատվածում

Պատճառները

Համախտանիշի առաջացման գործին մասնակցում են հիպոթալամուսը, հիպոֆիզը, մակերիկամները, ձվարանները և ճարպային հյուսվածքը։ Առաջնայինը հիպոթալամուսի նեյրոէնդոկրինային ֆունկցիայի խանգարումն է։ Այդ պատճառով էլ առաջինն ի հայտ են գալիս դիէնցեֆալային ախտանշանները՝ քնի, ախորժակի խանգարում, գլխապտույտ, գլխացավ, հիպերտենզիա և այլն։

Հիպոթալամուսի նյարդային բջիջներում մեծանում է β էնդորֆինի սինթեզը և նվազում է դոֆամինի արտադրությունը։ Արդյունքում մեծ քանակությամբ պրոլակտին է արտադրվում, խանգարվում է ադրենոկորտիկոտրոպային հորմոնի և գոնադոտրոպինների սեկրեցիան։

Խանգարվում է հետադարձ կապի մեխանիզմը, որը մակերիկամների և ձվարանների հորմոնային ֆունկցիայի կարգավորման հիմքն է։ Մակերիկամներում մեծանում է կեղևի բոլոր հորմոնների՝ գլյուկոկորտիկոիդների (կորտիզոլ), միներալկորտիկոիդների և սեռական հորմոնների արտադրությունը։

Հիպերկորտիցիզմը հանգեցնում է հիպերտենզիայի, ճարպային, սպիտակուցային և ածխաջրային փոխանակության խանգարման, որը դրսևորվում է գլյուկոզայի հանդեպ տոլերանտության խանգարմամբ, ինսուլինոռեզիստենտությամբ և կոմպենսատոր հիպերինսուլինեմիայով։ Կորտիզոլը նպաստում է բնորոշ ճարպակալմամբ, որն ինչպես նշվեց անվանում է կուշինգոիդ։

Ախտորոշումը

Նեյրոփոխանակային-էնդոկրին համախտանիշն ախտորոշվում է կլինիկայի և ֆենոտիպային առանձնահատկությունների հիման վրա։ Տրանսվագինալ էխոգրաֆիան օգնում է հայտնաբերել երկրորդային պոլիկիստոզային ձվարանները, որոնք երբեմն չնչին և անհամաչափ են մեծացած լինում, սակայն միշտ բազմաթիվ ֆոլիկուլներ են պարունակում (4-8մմ տրամագծով)։ Կատարվում է նաև հորմոնների մանրակրկիտ հետազոտություն։

Բուժումը

Բուժման գործում առաջնայինը քաշի նվազումն է։ Միայն այդ դեպքում է հնարավոր կարգավորել մենստրուալ և գեներատիվ ցիկլը։ Արդյունավետ բուժման գրավականը ժամանակին բժշկի դիմելն է, նախքան պոլիկիստոզային ձվարանների առաջացումը։