Նորածինների շնչահեղձուկ (ասֆիքսիա)

Նորածինների շնչահեղձուկ (ասֆիքսիա)

Ինն ամիս ծնողներն անհամբերությամբ սպասում են փոքրիկի լույս աշխարհ գալուն: Այս ընթացքում մայրիկներն ու հայրիկներն ինչպես ուրախություն, այնպես էլ անհանգստություն ու վախ են զգում: Նրանց կյանքում ամենաերջանիկ պահն իրենց երեխայի ծնունդն է, բայց այդ պահը երբեմն ուղեկցվում է փոքրիկի առողջական խնդիրներով, որոնք լուրջ անհանգստություն են առաջացնում: Հիմնականում ծնողների վախերն անիմաստ են, քանի որ ժամանակակից բժշկությունը թույլ է տալիս դժվարին իրավիճակներում բարենպաստ ելք ապահովել:

Նորածինների ամենատարածված խնդիրներից է շնչահեղձուկը (ասֆիքսիա), որը պաթոլոգիական վիճակ է, երբ խանգարվում է շնչառությունը և զարգանում է թթվածնաքաղց: Այս վտանգավոր և ծանր վիճակը կարող է ի հայտ գալ ինչպես ծննդաբերության ժամանակ, այնպես էլ դրանից հետո՝ փոքրիկի կյանքի առաջին օրերին:

Որո՞նք են շնչահեղձուկի պատճառները

Այս վիճակը չի կարող առաջանալ առանց պատճառի, բայց նախքան դրան անցնելը խոսենք այս պաթոլոգիայի տեսակների մասին: Տարբերում են շնչահեղձուկի առաջնային և երկրորդային տեսակներ: Առաջին տեսակը զարգանում է ծննդաբերության ժամանակ: Այն առաջանում է քրոնիկական կամ սուր ներարգանդային թթվածնաքաղցի, ինչպես նաև հետևյալ պատճառներով՝

  • ծննդաբերության ժամանակ փոքրիկի ստացած ներգանգային վնասվածք, 
  • պտղի զարգացման արատներ, որոնք ազդում են շնչառության վրա՝ այն դժվարացնելով,
  • մոր և մանկան իմունոլոգիական անհամատեղելիություն,
  • պտղի շնչառական ուղիների խցանում լորձով կամ պտղաջրերով:

Առաջնային շնչահեղձուկ կարող են առաջացնել մոր սրտանոթային համակարգի հիվանդություները, շաքարային դիաբետը, երկաթի պակասությամբ պայմանավորված անեմիան և այլն: Պտղին կարող է նաև վնասել գեստոզը, որն ուղեկցվում է բարձր ճնշմամբ ու վերջույթների այտուցներով: Շատ դեպքերում շնչահեղձուկի պատճառները թաքնված են լինում ընկերքի, պորտալարի, պտղաթաղանթների պաթոլոգիական կառուցվածքում: Վտանգի գործոններ են՝ պտղաջրերի վաղ արտահոսքը, ընկերքի վաղաժամ շերտազատումը, ծննդաբերության ժամանակ պտղի գլխի սխալ դուրս գալը: Երկրորդային շնչահեղձուկ առաջանում է ծնունդից մի քանի ժամ կամ օր անց: Դրա պատճառներն են՝

  • սրտի արատը,
  • ուղեղային արյան շրջանառության խանգարումները
  • ԿՆՀ ախտահարումները,
  • ծանր վնասվածքները և այլն։

Ամենահաճախ հանդիպող պատճառներից է պնևմապաթիան (ցրված և բազմահատվածային՝ պոլիսեգմենտային ատելեկտազներ, թոքերի արյունազեղում, այտուցահեմոռագիկ համախտանիշ, հիալինային թաղանթներ): Դրանք առաջանում են ներարգանդային շրջանում կամ ծննդաբերության ժամանակ և ուղեկցվում են շնչառական խանգարումների համախտանիշի զարգացմամբ:

Ի՞նչ է տեղի ունենում փոքրիկի օրգանիզմում շնչահեղձուկի ժամանակ

Այս պաթոլոգիայի ժամանակ նորածնի օրգանիզմում սկսվում են փոփոխվել նյութափոխանակության գործընթացները, որի արտահայտումը կախված է շնչահեղձուկի ինտենսիվության աստիճանից և տևողությունից: Թթվածնաքաղցի ֆոնին առաջացած սուր շնչահեղձության դեպքում դիտվում է հիպովոլեմիա (արյան փոքր ծավալ): Արյունը դառնում է ավելի մածուցիկ: Գլխուղեղում, սրտում, լյարդում, երիկամներում հնարավոր է արյունազեղումների և այտուցների առկայություն: Զարկերակային ճնշումը նվազում է: Սրտի զարկերի հաճախությունը զգալիորեն կրճատվում է: Երիկամների միզարտադրողական ֆունցիան խանգարվում է:

Շնչահեղձուկի նշանները

Բժիշկներն այս պաթոլոգիան բացահայտում են նորածնի լույս աշխարհ գալու առաջին րոպեներին`գնահատելով նրա շնչառության հաճախությունն ու ադեկվատությունը, մաշկի գունավորումը, մկանային տոնուսի, սրտի աշխատանքի, ռեֆլեկտոր գրգռականության ցուցանիշները: Գլխավոր նշանը շնչառության խանգարումներն են: Բժիշկները փոքրիկի ծնունդից անմիջապես հետո անցկացնում են մանրակրկիտ զննում: Նրա վիճակը գնահատվում է ըստ Ապգարի սանդղակի: Տարբերում են շնչահեղձուկի ընթացքի 4 ձևեր՝ մեղմ, միջին, ծանր և կլինիկական մահ:

Մեղմ ընթացքի դեպքում փոքրիկի վիճակը գնահատվում է 6-7 միավոր ըստ Ապգարի սանդղակի: Փոքրիկը ծնվելիս կատարում է իր առաջին շունչը: Սակայն շնչառությունը թույլ է, մկանային տոնուսը նվազած է, իսկ քիթբերանային եռանկյունում կապտավուն երանգ է առկա: Միջին աստիճանի դեպքում փոքրիկի վիճակը գնահատվում է 4-5 միավոր: Այս դեպքում նույնպես փոքրիկն իր առաջին շունչը կատարել է ծնունդից հետո 60 վայրկյանի ընթացքում, բայց շնչառությունը թույլ է, հնարավոր է նաև անկանոն: Կարող է դիտվել հաճախասրտություն (տախիկարդիա), ռեֆլեքսների մարում, մկանային տոնուսի նվազում, բրադիկարդիա (սրտի զարկերի նվազում): Դեմքի, ձեռքերի ու ոտքերի մաշկը վառ կապույտ գույն են ունենում:

Ծանր շնչահեղձուկի դեպքում երեխայի վիճակը գնահատվում է 1-2 միավոր: Շնչառությունն անկանոն է լինում կամ առհասարակ բացակայում է: Փոքրիկը չի ճչում: Սրտի զարկերը նվազած են, ռեֆլեքսները բացակայում են: Դիտվում է մկանային ատոնիա կամ հիպոտոնիա: Մաշկը գունատ է: Պորտալարում զարկ չի նկատվում: Բավականին հաճախ նման դեպքում զարգանում է մակերիկամային անբավարարություն:

Եթե երեխայի վիճակը 0 միավոր է գնահատվում, ապա նշանակում է կլինիկական մահ: Փոքրիկի կյանքը փրկելու համար մասնագետներն անմիջապես սկսում են վերակենդանացման համալիր միջոցներ ձեռնարկել: Հարկ է նշել, որ բացի նորածնի արտաքին զննումից և Ապգարի սանդղակով գնահատումից, շնչահեղձուկ կարելի է ախտորոշել արյան թթվահիմնային հավասարակշռության հետազոտությամբ: Գլխուղեղի ՈւՁՀ և նյարդաբանական հետազոտման մեթոդները թույլ կտան որոշել կենտրոնական նյարդային համակարգի վնասումը:

Սուր շնչահեղձուկի բուժումը

Այս պաթոլոգիայով լույս աշխարհ եկած բոլոր նորածինները ինտենսիվ թերապիայի կարիք ունեն: Բժիշկները ծնարանում կկատարեն անհրաժեշտ միջոցառումներ, կհետևեն փոքրիկի կենսագործունեության գլխավոր ցուցանիշներին՝ սրտի հաճախությունը, արտաշնչելու և ներշնչելու խորությունն ու հաճախությունը, հեմատոկրիտային թիվը և այլն: Այդ ցուցանիշներով բժիշկները որոշում են կատարվող միջոցառումների արդյունավետությունը և կարողանում են շտկել դրանք անհրաժեշտության դեպքում:

Նախ և առաջ ծննդաբերության ժամանակ երեխայի գլխի դուրս գալուց հետո բժիշկը հատուկ զոնդ է մտցնում երեխայի քթից, որի օգնությամբ վերին շնչառական ուղիներից դուրս են գալիս լորձն ու պտղաջրերը: Երբ փոքրիկն ամբողջությամբ դուրս է գալիս ծննդաբերական ուղիներից, բժիշկը կտրում է պորտալարը: Փոքրիկին տեղափոխում են վերակենդանացման սեղանի վրա և կատարում են ստամոքսի և քիթըմպանային ուղու կրկնակի ասպիրացիա: Սրտի աշխատանքի և շնչառության վերականգնումից հետո փոքրիկին տեղափոխում են ինտենսիվ թերապիայի պալատ: Այնտեղ անցկացվում են շնչահեղձուկի հետևանքների վերացմանն ուղղված միջոցառումներ՝ մարսողական գործընթացների վերականգնում, գլխի այտուցի վերացում, երիկամների ֆունկցիայի կարգավորում և այլն:

Հետագայում այս խնդրով փոքրիկների համար պահանջվում է հատուկ բժշկական խնամք: Նրանց անհրաժեշտ է հանգիստ ապահովել, գլխատակը բարձր պահել: Շատ կարևոր դեր ունի թթվածնային թերապիան: Թեթև շնչահեղձուկից հետո նորածիններին տեղափոխում են թթվածնով հարուստ հատուկ սենյակ: Այնտեղ մնալու ժամանակահատվածը անհատական է որոշվում՝ կախված երեխայի վիճակից: Միջին աստիճանի կամ ծանր շնչահեղձուկով նորածնին տեղափոխում են կուվեզ: Դրանում ապահովում են թթվածին, որը պետք է կազմի մոտ 40%: Որոշ ծննդատներում բացակայում են համապատասխան ապարատները, այդ դեպքում օգտագործում են հատուկ քթային կանյուլա կամ շնչառական դիմակներ: Դրանց միջոցով էլ կատարվում է պտղին թթվածնի մատակարարումը: Անհրաժեշտ է նաև վերահսկել փոքրիկի մարմնի ջերմաստիճանը, աղիների գործունեությունը, դիուրեզը:

Մեղմ կամ միջին ծանրության շնչահեղձուկի դեպքում, փոքրիկի առաջին կերակրումն իրականացվում է ծնունդից 16 ժամ անց, իսկ ծանր շնչահեղձուկի դեպքում նրան կերակրում են մի քանի օր անց՝ հատուկ զոնդի միջոցով: Փոքրիկին դուրս գրելուց հետո անհրաժեշտ է նրան պահել նյարդաբանի և մանկաբույժի հսկողության ներքո: Նրա առողջության վերաբերյալ կանխատեսումները կախված են մի քանի գործոններից՝ պաթոլոգիական վիճակի աստիճանից, ժամանակին սկսված բուժումից և դրա որակից:

Երեխայի կյանքի առաջին տարիներին կարող են դիտվել շնչահեղձուկի այնպիսի հետևանքներ, ինչպիսիք են՝ հիդրոցեֆալային համախտանիշը,  դիէնցեֆալային խանգարումները, ցնցումային համախտանիշը, հիպո կամ հիպերգրգռգվածությունը:

Սրանք մեծամասամբ զարգանում են ծանր շնչահեղձությունից հետո: Այս պաթոլոգիայի լուրջ հետևանքներից խուսափելու համար անհրաժեշտ է կիրառել շնչահեղձուկի կանխարգելիչ միջոցներ: Դրանք 40% դեպքերում արդյունավետ են լինում: Անհրաժեշտ է հղիության ընթացքում բացահայտել վտանգավոր գործոնների առկայությունը՝

  • վարակային և սոմատիկ հիվանդություններ (սուր շնչառական հիվանդություններ, գրիպ, մրսածություն), 
  • կնոջ տարիքը,
  • էնդոկրին համակարգի, հորմոնային ֆոնի խանգարումներ,
  • սթրեսային իրավիճակներ, 
  • վնասակար սովորություններ:

Պետք չէ մոռանալ նաև ընկերքի և պտղի ներարգանդային մոնիթորինգի մասին: Դա շատ կարևոր է, քանի որ թույլ է տալիս բացահայտել խանգարումները: Ապագա մայրիկներին խորհուրդ է տրվում ավելի շատ զբոսնել, պահպանել օրվա ռեժիմը, ընդունել վիտամիններ ու հանքային նյութեր, քիչ անհանգստանալ ու լավատեսորեն տրամադրվել: Այդ ամենը կնպաստի պտղի ճիշտ զարգացմանը, կնվազեցնի պաթոլոգիաների առաջացման հավանականությունը: Իսկ եթե այնուամենայնիվ բախվում եք այս խնդրին, վախենալու կարիք չկա, քանի որ ժամանակակից ապարատների շնորհիվ բժիշկները կարողանում են փրկել երեխայի կյանքը:

Ինչ է էպիզիոտոմիան և ինչպես վերականգնվել դրանից հետո

Ինչ է էպիզիոտոմիան և ինչպես վերականգնվել դրանից հետո

Ծննդաբերության ժամանակ հեշտոցը լայնանում է, բայց երբեմն դա կարող է բավարար չլինել երեխայի գլուխը տեղավորելու համար

Ի՞նչ անել, եթե առանց որևէ պատճառի կապտուկներ են առաջանում

Ի՞նչ անել, եթե առանց որևէ պատճառի կապտուկներ են առաջանում

Կապտուկը անոթների վնասվածքի պատճառով մաշկի վրա առաջացած արյունազեղումն է

Ստամոքսի քաղցկեղ

Ստամոքսի քաղցկեղ

Ընթացակարգի ժամանակ ստամոքսի մեջ մտցվում է հատուկ սարք, որի միջոցով բժիշկն ուսումնասիրում է ստամոքսի բոլոր հատվածները, ինչպես նաև 12-մատնյա աղին։

Ինչպե՞ս է գործում հղի կանանց դիմադրողականությունը

Ինչպե՞ս է գործում հղի կանանց դիմադրողականությունը

Գենի և դիմադրողականության տեսանկյունից՝ պտուղը օտար օրգանիզմ է կնոջ համար