Հեպատիտ С

Հեպատիտ С վիրուսով վարակվելու համար անհրաժեշտ է, որ այդ վիրուսը պարունակող նյութը (վարակված մարդու արյուն) հայտնվի մեկ այլ մարդու արյան հոսքում: Աշխարհի բնակչության ավելի քան 2%-ը վարակված է այս վիրուսով: Ամեն տարի հեպատիտ С-ով վարակվածների թիվն աճում է: Համարվում է, որ այդ աճը կապված է թմրամոլության տարածման հետ, քանի որ հեպատիտ С-ով վարակված երիտասարդների 38-40%-ը վարակվում է թմրանյութերի ներերակային սրսկման ժամանակ:

Հեպատիտ С-ով վարակված հիվանդների 70-80%-ի օրգանիզմում զարգանում է հիվանդության քրոնիկական ձևը, որն իրենից առավելագույն վտանգ է ներկայացնում, քանի որ կարող է հանգեցնել լյարդի ցերոզի կամ լյարդում չարորակ գոյացությունների առաջացման: Ներկայումս մշակված են հեպատիտ С-ի բուժման մի շարք արդյունավետ դեղամիջոցներ: Ժամանակին և գրագետ կատարված թերապիայի պարագայում հնարավոր է լիակատար բուժում 60-80%-ի դեպքում: Ցավոք դեռ գոյություն չունի հեպատիտ С-ի դեմ պատվաստանյութ:

Հիվանդության պատճառները. վարակման ուղիները

Վարակի աղբյուրը հիվանդ կամ վարակակիր մարդն է: Հեպատիտ С-ով վարակում հնարավոր է հետևյալ իրավիճակներում՝

• թմրանյութերի ներարկման դեպքում միևնույն ներարկչից օգտվելիս,  
• վարակակիր կամ հիվանդ մարդու արյամբ աղտոտված սարքերով փիրսինգ կամ դաջվածք կատարելիս, 
• հեմոդիալեզի ընթացքում,  
• բուժաշխատողների դեպքում արյան հետ կապված բուժական ցանկացած մանիպուլյացիայի ժամանակ, 
• արյան փոխներարկման ժամանակ (փոխանցման այս ճանապարհն աստիճանաբար վերանում է, քանի որ զարգացած երկրներում արյունը պարտադիր կերպով ստուգվում է որոշելու համար հեպատիտի առկայությունը),
• սեռական ճանապարհով (վարակակիր մարդու հետ չպաշտպանված սեռական հարաբերության ընթացքում վարակման հավանակնությունը կազմում է 3-5%),  
• վարակված մորից պտղին (մոտ 5%, սովորաբար ծննդաբերության ժամանակ ծննդաբերական ուղիներով անցնելիս):

Հեպատիտ С-ով բուժական միջամտությունների ընթացքում վարակման վտանգը կարող է պահպանվել զարգացող երկրներում: Եթե կոպտորեն խախտվել են սանիտարական նորմերը, ապա վարակման վայր կարող է դառնալ ցանկացած հիվանդանոցային սենյակ, որտեղ կատարվում են բժշկական մանիպուլյացիաներ:

Հեպատիտ С-ն չի փոխանցվում օդակաթիլային ճանապարհով, ձեռքսեղմումների, գրկախառնությունների ժամանակ, ընդհանուր խոհանոցային պարագաներից, կերակրից կամ խմիչքից օգտվելիս: Եթե տանը վարակի փոխանցում է տեղի ունեցել, ապա միանշանակ հեպատիտ С-ի վարակակիր կամ հիվանդ մարդու արյան որևէ քանակ ընկել է վարակվածի արյան մեջ:

Հեպատիտ С-ի ախտանշանները

Վարակման պահից միչև կլինիկական արտահայտվածությունը տևում է 2-3 շաբաթից մինչև 6-12 ամիս: Հիվանդության սուր ընթացքի դեպքում սկզբնական փուլը տևում է 2-3 շաբաթ, ուղեկցվում է հոդացավերով, հոգնածությամբ, թուլությամբ, մարսողության խանգարմամբ: Հազվադեպ դիտվում է ջերմաստիճանի բարձրացում: Բնորոշ չէ նաև դեղնուկը: Սուր հեպատիտ С ախտորոշվում է շատ հազվադեպ և պատահական: Հիվանդության սուր փուլից հետո մարդը կարող է ապաքինվել, հիվանդությունը կարող է անցնել քրոնիկական ձևի կամ վարակակրության: Հիվանդների մեծամասնության օրգանիզմում (70-80 % դեպքերում ) զարգանում է քրոնիկական ընթացք: Սուր հեպատիտ С-ի անցումը քրոնիկականի աստիճանաբար է տեղի ունենում. մի քանի տարվա ընթացքում մեծանում է լյարդի բջիջների ախտահարումը, զարգանում է ֆիբրոզ: Ընդ որում՝ լյարդի ֆունկցիան կարող է երկար ժամանակ պահպանվել: Իսկ առաջին ախտանշանները կարող են հայտնվել լյարդի ցեռոզի դեպքում (դեղնուկ, որովայնի ծավալի մեծացում, անոթային բծերի առաջացում որովայնի մաշկի վրա, հոգնածության ավելացում): Հեպատիտ С-ի և հեպատիտի այլ վիրուսային ձևերի համադրումը շատ հազվադեպ է վատթարացնում հիվանդության ընթացքն ու կանխատեսումը:

Հեպատիտ С-ի ախտորոշումը

Հեպատիտ С-ի ախտորոշման համար անհրաժեշտ է կատարել արյան կենսաքիմիական հետազոտություն (բիլիռուբին, ԱՍՏ, ԱԼՏ, պրոթրոմբինային ինդեքս, հիմնային ֆոսֆոտազ, խոլեստերին) արյան հետազոտություն՝ հեպատիտ С վիրուսի հակամարմինների (հակա- HCV), HCV-ՌՆԹ-ի ՊՇՌ (որակական ՊՇՌ, քանակական ՊՇՌ, գենատիպավորում), արյան ընդհանուր հետազոտություն, որովայնի խոռոչի օրգանների ՈՒՁՀ և մի շարք այլ հետազոտություններ:

Հեպատիտ С-ի ՌՆԹ վիրուսն արյան մեջ որոշվում է ՊՇՌ մեթոդով: Այս հետազոտությունն օգնում է հաստատել վարակը և տեղեկություն է տալիս օրգանիզմում վիրուսների բազմացման արագության և ակտիվության մասին: IgM (հակա-HCV IgM) դասի հակամարմինների առկայությունը թույլ է տալիս տարբերել ակտիվ հեպատիտը վարակակիր հեպատիտից (երբ IgM հակամարմիններ չկան և ԱԼՏ-ն նորմայի սահմաններում է):

Ունենալով բոլոր հետազոտությունների արդյունքները՝ բժիշկը կարող է ախտորոշել, որոշել օրգանիզմում վիրուսային գործընթացի զարգացման աստիճանը, գնահատել լյարդի վիճակը և ախտահարման աստիճանը, ընտրել արդյունավետ և անվտանգ բուժում:

Ին՞չ կարող եք անել դուք

Եթե հեպատիտ С-ի հակամարմինների հետազոտության դրական պատասխան եք ստացել կամ ախտանշանների հիման վրա կասկածում եք այդ վիրուսով ձեր վարակված լինելը, անհրաժեշտ է հնարավորինս շտապ դիմել թերապևտին: Ախտորոշման հաստատվելու դեպքում հարկավոր է կատարել բժշկի նշանակումները և հրաժարվել ալկոհոլից: Հեպատիտ С-ի ոչ ավանդական բուժման մեթոդներն արդյունավետ չեն: Այդ պատճառով պետք չէ վստահել գովազդներին, որտեղ պատմում են կենսական հավելումների, դեղաբույսերի և այլ հրաշագործ միջոցների մասին, որոնք խոստանում են հեպատիտի երաշխավորված բուժում կարճ ժամկետներում: 

Ինչպե՞ս կարող է օգնել բժիշկը

Հեպատիտ С-ի բուժման ծրագիրը կախված է հիվանդության ձևից և ծանրությունից: Քրոնիկական հեպատիտ С-ի բուժման հիմքում ընկած է համակցված հակավիրուսային թերապիան: Հեպատիտ С-ի թերապիայի արդյունավետությունը գնահատվում է արյան կենսաքիմիական ցուցանիշներով (ԱՍՏ, ԱԼՏ, հիմնային ֆոսֆոտազի ակտիվության նվազում), HСV-ՌՆԹ առկայությամբ կամ բացակայությամբ և վիրուսային ծանրաբեռվածության նվազմամբ:

Հեպատիտ С կանխարգելում

• հրաժարում ներերակային թմրադեղերից (եթե դուք չեք կարող հրաժարվել դրանցից, ապա երբեք մի օգտագործեք ուրիշների ներարկիչներն ու ասեղները),  
• մի օգտվեք ուրիշի ածելիներից, ատամի խոզանակներից և ցանկացած այլ պարագայից, որի վրա կարող էր արյուն հայտնվել, 
• այցելեք միայն որակյալ մատնահարդարման և դաջվածքի սրահներ (մասնագետը պետք է լվանա ձեռքերը, աշխատի մեկանգամյա օգտագործման ձեռնոցներով և կիրառի մեկանգամյա կամ մանրէազերծված օգտագործման գործիքներ), 
• հեպատիտ С վարակակրի կամ հիվանդի հետ սեռական հարաբերություն ունեցող անձանց խորհուրդ է տրվում օգտագործել պահպանակ: