Լյարդի հեպատոզը հղիության ընթացքում
Հղիության ընթացքում օրգանիզմի բոլոր օրգանները և համակարգերը ստիպված են լինում ծանրաբեռնված գործել: Լյարդը ևս բացառություն չէ, քանի որ այն ստիպված է լինում սնունդ վերամշակել երկուսի կենսագործունեության համար՝ մոր և երեխայի: Բնականաբար այս կարևոր օրգանն ախտահարող ցանկացած հիվանդություն չի կարող իր ազդեցությունը չունենալ հղի կնոջ և իր փոքրիկի առողջության վրա: Յուրաքանչյուր 500 կանանցից մեկը հղիության ընթացքում բախվում է խոլեստատիկ (լեղականգային) հեպատոզ կոչվող հիվանդությանը:
Լեղականգային հեպատոզի դեպքում լյարդում խանգարվում է բջջային նյութափո-խանակությունը, դիտվում է հյուսվածքների դիստրոֆիայի զարգացում, վատթարանում է լեղու հոոսքը, նկատվում է դրա լճացում: Հազվադեպ ախտորոշվում է սուր ճարպային հեպատոզ հղիության ընթացքում, որի պարագայում լյարդի բջիջները վերածվում են ճարպային հյուսվածքի: Այս իրավիճակը վտանգավոր է և՛ մոր, և՛ երեխայի համար:
Բժիշկները հակված են հիվանդության պատճառ համարել ժառանգական նախատրա-մադրվածությունը կամ հղիությունից առաջ շատ վաղ ժամանակներում առաջացած լյարդի հիվանդությունը, որը մինչ այդ ոչ մի կերպ չի արտահայտվել: Բայց քանի որ կանանց օրգանիզմում հորմոնալ կտրուկ փոփոխություններ են տեղի ունենում, և բարձրանում է էստրոգենների մակարդակը, իսկ լյարդի հեպատոցիտները շատ զգայուն են դրանց նկատմամբ, օրգանի գործունեության հետ կապված որոշակի խնդիրներ արտահայտվում են բոլորի մոտ և համարվում են անխուսափելի ֆիզիոլոգիական գործընթաց: Հեպատոզի զարգացման մեջ իրենց լուման են ներդնում նաև այնպիսի սուբյեկտիվ գործոններ, ինչպիսիք են թերսնուցումը և վիտամինների անվերահսկելի ընդունումը:
Հեպատոզի ախտանշանները
Հղի կականց հեպատոզը դրսևորվում է այնպիսի ախտանշաններով, ինչպիսիք են՝
- թեփ և ուժեղ մաշկային քոր,
- արտաթորանքի գունային փոփոխություններ՝ մեզի գույնի մգացում և կղանքի գունազրկում,
- ցավ լյարդի շրջանում,
- սրտխառնոց և փսխում (չշփոթել տոքսիկոզի հետ),
- արագ հոգնածություն,
- ախորժակի նվազում կամ կորուստ:
Հիվանդության ախտորոշում
Հեպատոզի ախտորոշումը շատ դժվար է. լյարդի պալպացիան (շոշափում) գործնականորեն անհնար է արգանդի մեծացած չափերի պատճառով, իսկ որոշ միջամտություններ՝ բիոպսիա (նմուշառում), լապարասկոպիա, հղիության ընթացքում հակացուցված են: Ախտորոշման գրեթե միակ հուսալի միջոց է դառնում արյան լաբորատոր քննությունը, կլինիկական և կենսաքիմիական հետազոտություն, մարդու խորիոնային գոնադոտրոպինի (ՄԽԳ) հակամարմինների քննություն, կոագուլագրամա, ինչպես նաև մեզի ընդհանուր հետազոտություն և Ռեբերգի փորձ (երիկամային գործառույթը որոշող հետազո-տություն): Ախտորոշումը հստակեցնելու նպատակներով հղի կնոջը երբեմն նշանակվում է ներքին օրգանների ուլտրաձայնային հետազոտման, ԷՍԳ, աչքի հատակի քննության:
Հեպատոզի հետևանքները մոր և մանկան համար՝
- ներարգանդային հիպոքսիայի բարձր հավանականություն,
- ընկերքային անբավարարության զարգացում,
- ծննդաբերության ժամանակ երեխայի մոտ շնչահեղձուկի առաջացման մեծ վտանգ,
- վաղաժամ ծննդաբերություն,
- արյունահոսություն հետծննդյան շրջանում,
- մահ (ճարպային հեպատոզի դեպքում):
Հղիների հեպատոզի բուժումը
Խոլեստատիկ (լեղականգային) հեպատոզ ունեցող կանայք հղիության պարագայում ենթարկվում են հոսպիտալացման: Գինեկոլոգը, թերապևտը և հեպատոլոգը միասնական ջանքերով փորձում են նորմայում պահել մոր և մանկան վիճակը մինչ ծննդաբերությունը հետևյալ միջոցներով:
Սննդակարգ
Հղի կանանց նշանակվում է խիստ սննդակարգ, (դիետա №5), որի առաջադրանքն է լյարդի ծանրաբեռնվածության նվազեցումը, նրա համար «աշխատելու խնայող ռեժիմի» անցնելը և աղիների ֆունկցիայի կարգավորումը: Այս սննդակարգը կազմված է սննդակարգում սպիտակուցների և ածխաջրերի քանակի վերահսկման և ճարպերի ու խոլեստերինի քանակի խիստ սահմանափակման հաշվարկներով:
Բոլոր ճաշերը պատրաստվում են խաշելու կամ շոգեխաշելու եղանակներով: Կատեգորիկ արգելքի տակ են մտնում՝ ձկան ճարպոտ տեսակները և միսը, լոբեղենը, սպիտակ հացը, բողկը, թրթնջուկը, սպանախը:
Դեղորայք
Դեղամիջոցներ նշանակում են՝ ելնելով խոլեստատիկ պաթոլոգիայի աստիճանից: Թեթևի դեպքում ցուցվում են էնտերոսորբենտներ, լեղամուղ պրեպարատներ, հակաօքսիդանտներ, անտացիդներ, հեպատապրոտեկտորներ (լյարդապաշտպան միջոց) և մեմբրանա-ստաբիլիզատորներ: Ճարպային հեպատոզի պարագայում անցկացվում է դեզինտոքսիկացիայի թերապիա, ավելացվում են խոլեստիրամին, հեպտրալ, ֆոլաթթու, երբեմն նաև քորը հանգստացնող դեղեր:
Ծանր աստիճանի հիվանդության պարագայում անցկացվում է արյունահոսություների պրոֆիլակտիկա, պլազմոֆերեզ, դեզինտոկցիկացիա: Եթե միջոցների ամբողջ համալիրը չի օգնում կանոնավորել իրավիճակը, ապա հնարավոր է հղիության դադարեցում:
Բարեբախտաբար սուր ճարպային հեպատոզը շատ հազվադեպ հանդիպող հիվանդություն է, որն արտահայտվում է հղիության բավականին ուշ ժամկետներում՝ 30-38 շաբաթներում: Մոր և մանկան առողջությունն ու կյանքը ուղղակիորեն կախված են նրանից, թե որքան շուտ է ախտորոշվել հիվանդությունը և որքան շուտ են կատարել ծննդալուծման վիրահատություն: Եվ միայն այդ ամենից հետո են բժիշկներն սկսում անցկացնել ինտենսիվ թերապևտիկ միջոցառումներ: Այսպիսով, եթե նախկինում ունեցել եք խնդիրներ լյարդի հետ կապված կամ ընտանիքում եղել են նմանատիպ հիվանդություններ, հղիություն պլանավորելիս անպայման այցելեք հեպատոլոգի: Եթե առաջին անգամ եք բախվում հեպատոզին՝ կրելով ձեր առաջնեկին, հաջորդող հղիությունների դեպքում խստորեն հետևեք բժիշկների խորհուրդներին, քանի որ հիվանդությունը կարող է կրկնվել: