Տոքսոպլազմոզ (տոքսոպլազմա)

Տոքսոպլազմոզ (տոքսոպլազմա)

Տոքսոպլազմոզը մակաբուծային հիվանդություն է, հարուցիչները ներբջջային մակաբույծ տոքսոպլազմաներն են։ Հիվանդությունը բնորոշվում է քրոնիկական ընթացքով, կմախքային մկանների, միոկարդի, աչքերի, կենտրոնական և պերիֆերիկ նյարդային համակարգի ախտահարմամբ, ինչպես նաև այդ ֆոնին զարգացող լիմֆոադենոպատիայով (ռեգիոնար լիմֆահանգույցների մեծացում) և հեպատոսպլենոմեգալիայով (փայծաղի և լյարդի մեծացում)։

Հարուցիչը Toxoplasma gondii մակաբույծն է, որը զարգանում է կատուների աղիների էպիթելային բջիջներում։

Վարակման պատճառները

Վարակի աղբյուրը կատուներն են, խոզերն ու կովերը։ Վարակման ուղիներն են՝

  • ալիմենտար (օոցիտների ներթափանցում մարդու ստամոքսաղիքային համակարգ վատ լվացված կամ չլվացված բանջարեղենի ու մրգերի, վատ եփված մսի միջոցով), 
  • պարենտերալային՝ արյան միջոցով (մսի արտադրությունում աշխատող մարդկանց վարակում, արյան փոխպատվաստում կամ օրգանների փոխպատվաստում), 
  • ուղղահայաց ուղի (տրանսպլացենտարային)՝ պտղի առաջնային վարակում հղիության ընթացքում, երբ տոքսոպլազման ներթափանցում է ընկերքի միջով։

Ախտանշանները

Տոքսոպլազմոզի ախտանշանները բազմազան են և հաճախ նմանվում են այլ հիվանդությունների ախտանշաններին՝ սկսվելով բորբոքմամբ և ավարտվելով գոյացությամբ, երբեմն էլ ախտանշանները բացակայում են։ Ինկուբացիոն՝ թաքնված շրջանը տևում է մինչև երեք շաբաթ։

Երբ իմունային համակարգը ամուր է լինում, բոլոր ակտիվ տոքսոպլազմաները մահանում են և մնում են միայն հյուսվածքային ցիստերը, որոնք պահպանվում են երկար ժամանակ, սակայն ժամանակի ընթացքում միևնույնն է մահանում են և ներծծվում։ Իմունադեֆիցիտային վիճակներում հյուսվածքային ցիստերը չեն քայքայվում և հիվանդությունը կրկնվում է։

Ձեռքբերովի տոքսոպլազմոզի ձևերը կախված են ախտահարված օրգանի տեսակից։ Առանձնացվում են հետևյալ ձևերը՝

  1. լիմֆոնոդուլյար ձև՝ լիմֆահանգույցների մեծացում (ծոծրակային և պարանոցային, մեզենտերիալային՝ ստամոքսաղիքային տրակտի հատվածում (փայծաղի և լյարդի մեծացում) և այլ, 
  2. մենինգոէնցեֆալիտիկ։

Մենինգոէնցեֆալիկ ձևը բազմաբնույթ նյարդաբանական ախտանշանների խումբ է, ուստի ստոև կթվարկենք միայն հիմնական փոփոխությունները՝

  • ուղեղային՝ ցերեբրալ դրսևորումներ (էնցեֆալիտ, մենինգոէնցեֆալիտ, վասկուլիտ), 
  • տարածված (մենինգոէնցեֆալոռադիկուլոնևրոպատիա, դիէնցեֆալիտ), 
  • սպինալ՝ ողնուղեղային, 
  • ծայրամասային նյարդերի ախտահարում։
  • աչքի՝ խորիոռիտենիտ և ուվեիտ, 
  • սրտային ձև՝ օջախային կամ դիֆուզ միոկարդիտի կամ պերիկարդիտի զարգացում, 
  • գեներալիզացված ձև (դողէրոցք, մկանային ցավ, հոդացավ), 
  • բնածին տոքսոպլազմոզ, որն առանձին տեսակ է և ունի մի շարք ախտանշաններ, որոնք կախված են վարակման պահին հղիության ժամկետից։ Ահա՝ 
  • մինչև հղիության երկրորդ շաբաթ՝ պտղի մահ, 
  • 2 շաբ-2 ամիս՝ էմբրիոֆետոպատիայի ընդհատում կամ զարգացում, 
  • 2-6-րդ ամիս՝ վաղ ֆետոպատիայի ընդհատում կամ զարգացում, 
  • 6-7-րդ ամիս՝ սուր կամ ենթսուր ձևն ընթանում է ներարգանդային փուլում և ավարտվում է մինչև երեխայի զարգացումը, ծնունդից հետո տոքսոպլազմոզն ընթանում է քրոնիկական ձևով՝ հիդրոցեֆալիա, ֆիզիկական և մտավոր զարգացման հապաղում, երկարատև դեղնուկ, անեմիա և այլն, 
  • 7- 8-րդ ամիս՝ սուր փուլն ավարտվում է նախքան ծնունդը, և երեխան ծնվում է ենթասուր ձևով՝ կենտրոնական նյարդային համակարգի և աչքերի ախտահարում, զարգացող հիդրոցեֆալիա,
  • 8-9-րդ ամիս՝ ծնվում է բնածին սուր տոքսոպլազմոզով։

Որքան ուշ շրջանում է կատարվում վարակումը, այնքան ծանր են լինում ախտանշանները ծննդյան պահին։

Ախտորոշումը

Ախտորոշումը կատարվում է արյան հետազոտության, մանրէաբանական ցանքսի, պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի (ՊՇՌ) միջոցով։ Բնածին տոքսոպլազմոզի ախտորոշման նպատակով հետազոտում են երեխայի հակամարմինները և համեմատում մոր հակամարմինների հետ։

Բուժումը

  • Էթիոտրոպ բուժում։ Ազդում է միայն տրոֆոզոիդների վրա։  
  • Պաթոգենետիկ բուժում՝ տոքսոպլազմինաթերապիա, հակահիստամինային դեղապատրաստուկներ, իմունամոդուլյատորներ և իմունախթանիչներ։
  • Սիմպտոմատիկ բուժումը նշանակվում է տոքսոպլազմոզի տարբեր ձևերի գերակշռող ախտանշանների հիման վրա։

Բուժման տևողությունը կախված է հիվանդության ծանրության աստիճանից և բուժման հանդեպ պատասխան ռեակցիայից: Հղիության դեպքում կարող է բարձրացվել հղիության ընդհատման հարցը։

Կանխարգելումը

Կանխարգելիչ հատուկ միջոցներ մշակված չեն։ Ուստի հարկավոր է հետևել հիգիենայի կանոններին, ջերմային մշակման ենթարկել սննդամթերքները, սահմանափակել կատուների հետ շփումը։

Որքան ուշ շրջանում է կատարվում վարակումը, այնքան ծանր են լինում ախտանշանները ծննդյան պահին։

Ախտորոշումը

Ախտորոշումը կատարվում է արյան հետազոտության, մանրէաբանական ցանքսի, պոլիմերազային շղթայական ռեակցիայի (ՊՇՌ) միջոցով։ Բնածին տոքսոպլազմոզի ախտորոշման նպատակով հետազոտում են երեխայի հակամարմինները և համեմատում մոր հակամարմինների հետ։

Ինչ է էպիզիոտոմիան և ինչպես վերականգնվել դրանից հետո

Ինչ է էպիզիոտոմիան և ինչպես վերականգնվել դրանից հետո

Ծննդաբերության ժամանակ հեշտոցը լայնանում է, բայց երբեմն դա կարող է բավարար չլինել երեխայի գլուխը տեղավորելու համար

Ի՞նչ անել, եթե առանց որևէ պատճառի կապտուկներ են առաջանում

Ի՞նչ անել, եթե առանց որևէ պատճառի կապտուկներ են առաջանում

Կապտուկը անոթների վնասվածքի պատճառով մաշկի վրա առաջացած արյունազեղումն է

Ստամոքսի քաղցկեղ

Ստամոքսի քաղցկեղ

Ընթացակարգի ժամանակ ստամոքսի մեջ մտցվում է հատուկ սարք, որի միջոցով բժիշկն ուսումնասիրում է ստամոքսի բոլոր հատվածները, ինչպես նաև 12-մատնյա աղին։

Ինչպե՞ս է գործում հղի կանանց դիմադրողականությունը

Ինչպե՞ս է գործում հղի կանանց դիմադրողականությունը

Գենի և դիմադրողականության տեսանկյունից՝ պտուղը օտար օրգանիզմ է կնոջ համար