Հորմոնային անպտղություն

Ժամանակակից կյանքն իր արագընթացությամբ և սթրեսներով, անառողջ սննդով և քրոնիկական հիվանդություններով հաճախ հանգեցնում է բացասական հետևանքների․գնալով աճում են տղամարդկանց և կանանց անպտղության դեպքերը: Այս խնդրի առաջացման հիմնական պատճառները մի քանիսն են և դրանցից մեկը էնդոկրին անպտղությունն է կամ հորմոնային համակարգի շեղումները, որոնք արգելակում են բեղմնավորումը ու հղիության հետագա զարգացումը:

Կանանց հորմոնային անպտղություն

Այս խնդիրը տարբեր կերպ է արտահայտվում կնոջ օրգանիզմում: Հաճախ այն ընթանում է աննշան կամ ախտանշանները համընկնում են այլ հիվանդությունների ախտանշանների հետ: Այնուամենայնիվ կանանց հորմոնային անպտղության գլխավոր, ամենավառ արտահայտված նշաններն են ձվարանում ֆոլիկուլի աճի և զարգացման գործընթացների խանգարումը, անկանոն ձվազատումը կամ ձվազատման բացակայությունը (անօվուլյացիա), ինչպես նաև մենստրուալ ցիկլում լյուտեինային փուլի անբավարարությունը: Այդ խանգարումները կարող են առաջանալ հետևյալ էնդոկրին խնդիրների հետևանքով՝

• հիպերպրոլակտինեմիա (հիպոֆիզի հորմոն պրոլակտինի բարձր մակարդակն արյան մեջ), 
• ձվարանների թերֆունկցիա (ձվարանների բնածին կամ ձեռքբերովի վնասում և դրանց ֆունկցիայի նվազում), 
• հիպերանդրոգենիա (արական հորմոնների գերարտադրություն), 
• ձվարանների պոլիկիստոզային համախտանիշ (ձվարաններում բազմաքանակ փոքր ֆոլլիկուլների առաջացում), 
• հիպո կամ հիպերթիրեոզ (վահանաձև գեղձի ֆունկցիայի խանգարումներ), 
• գոնադոտրոպինային անբավարարություն (հիպոֆիզի և հիպոթալամուսի ֆունկցիայի նվազում գենետիկական կամ ձեռքբերովի խանգարումների հետևանքով):

Անօվուլյացիայի և լյուտեինային փուլի անբավարարությանը զուգահեռ կանանց մեծամասնության էնդոկրին անպտղության դեպքում դիտվում է մենստրուալ ցիկլի խանգարում (դաշտանը բացակայում է կես տարուց ավել կամ տեղի է ունենում երկար ընդմիջումներով, դիտվում է արյունային արտադրության տևողության և ծավալի ավելացում), առաջանում է ցավ և լարվածություն կաթնագեղձերում:

Տղամարդկանց հորմոնային անպտղություն

Անպտղության այս տեսակը հաճախ հանդիպում է նաև տղամարդկանց դեպքում: Դա կապված է սերմնագոյացման համար պատասխանատու օրգաններում խնդիրների առաջացման հետ: Արական սեռական բջիջների վրա բացասական ազդեցություն կարող են ունենալ այնպիսի պաթոլոգիաներ, ինչպիսիք են՝

• հիպոգոնադիզմը (սեռական օրգանների բնածին կամ ձեռքբերովի անոմալիաներով պայմանավորված արական հորմոնների արտադրության նվազում), 
• հիպերէստրոգենիան (արյան մեջ իգական հորմոնների մակարդակի բարձրացում), 
• հիպերպրոլակտինեմիան (պրոլակտին հորմոնի մակարդակի բարձրացում), 
• շաքարային դիաբետը,
• վահանաձև գեղձի ֆունկցիայի տարատեսակ խանգարումները:

Բացի այդ, տղամարդկանց ներզատական գեղձերի ֆունկցիան կարող էր խանգարվել դեռ ներարգանդային զարգացման կամ սեռական հասունացման շրջանում ամորձու լուրջ վնասվածքների կամ սեռական գեղձերում վարակային-բորբոքային գործընթացների (վեզիկուլիտ, պրոստատիտ և այլ) պատճառով:

Հորմոնային անպտղության ախտորոշման մեթոդները

Անպտղության իրական պատճառները բացահայտել հնարավոր է միայն գինեկոլոգի (ուրոլոգ-անդրոլոգի), էնդոկրինոլոգի խորհրդատվությունից և համալիր զննումներից հետո, ինչպես նաև մի շարք լաբորատոր հետազոտություններից հետո, քանի որ էնդոկրին խանգարումները հաճախ ուղեկցվում են մի շարք այլ պաթոլոգիաներով:

Ճիշտ ախտորոշման համար կանանց խորհուրդ է տրվում՝

• անցնել ուլտրաձայնային հետազոտություն, որպեսզի հաստատվի ցիկլի կեսին (11-16-րդ օրը) հասուն ֆոլիկուլի բացակայությունը կամ դեղին մարմնինը՝ 19-23-րդ օրը,  
• կատարել վերարտադրողական ֆունկցիային անուղղակիորեն առնչվող հորմոնների մակարդակի հետազոտություն (լյուտեինիզացնող, ֆոլիկուլախթանիչ հորմոն, տեստաստերոն, պրոլակտին, կորտիզոլ, 17-հիդրոքսիպրոգեստերոն, ԴՀԷԱ-սուլֆատ, վահանաձև գեղձի հորմոններ և այլն),  
• որոշել հիմնային ջերմաստիճանը և կազմել գրաֆիկ մի քանի ամիսների ընթացքում, ինչը կօգնի բացահայտել ձվարանների թերֆունկցիան:

Տղամարդդկանց խորհուրդ է տրվում՝

• հետազոտել արյան մեջ հորմոնների մակարդակը,
• կատարել սերմնահեղուկի հետազոտություն (սպերմագրամա) դրա քանակական և որակական ցուցանիշների որոշման համար:

Անհրաժեշտության դեպքում բուժող բժիշկը կարող է խորհուրդ տալ հետազոտության այլ տեսակներ, ինչպես նաև այլ մասնագետների խորհրդատվություն:

Հորմոնային անպտղության բուժումը

Ըդհանուր առմամբ էնդոկրին անպտղության բուժման բոլոր եղանակներն ու տեսակներն ուղղված են ներզատական գեղձերի աշխատանքում խանգարումների կարգավորմանը, վերարտադրողական ֆունկցիայի վերականգնմանը և հաջող բեղմնավորմանը: Այդ նպատակով անհատական խնդիրները հաշվի առնելով՝ նշանակվում են համապատասխան դեղամիջոցներ և բուժական միջամտություններ: Օրինակ՝ հիպերպրոլակտինեմիայի դեպքում նշանակվում է արյան մեջ պրոլակտինի մակարդակը նվազեցնող դեղամիջոց, իսկ հիպերթիրեոզի դեպքում՝ հորմոններ, որոնք լրացնում են օրգանիզմում թիրոդիային հորմոնների հաշվեկշիռը: Հորմոնային թերապիայի դեպքում հնարավոր է, որ նաև ցուցվի ցածր կալորիականությամբ սննդակարգ, ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության ակտիվացում, ինչպես նաև կատարվում է ուղեկցող հիվանդությունների բուժում: Լինում են դեպքեր, երբ պահանջվում է վիրահատական միջամտություն:

Հորմոնային անպտղության կանխարգելումը

Կանխարգելիչ միջոցներ պետք է կիրառվեն դեռ վաղ հասակից: Ինչպես երեխաների, այնպես էլ մեծահասակների համար շատ կարևոր է սթրեսային իրավիճակներից խուսափելը, օրգանիզմում վարակի աղբյուրների ժամանակին վերացումը, քաշին հետևելը գիրացումից և հյուծվելուց խուսափելու համար: Բացի այդ, այն երեխաները, ում մայրն ունեցել է հորմոնային խանգարումներ, կարիք ունեն մանկական գինեկոլոգի խորհրդատվության: Ամենակարևորը՝ նման ախտորոշում լսելուց հետո չհուսալքվեք և խուճապի չմատնվեք, քանի որ էնդոկրին անտղությունը 80% դեպքերում բուժվում է: